Policjanci w służbie historii Martyna Ozimkiewicz - Konkurs Policjanci w służbie historii - edycja II -

KAROLEWO czyli EGZEKUCJE NA ,,GÓRZE’’
Karolewo jest niewielką wsią leżącą w odległości około 10 kilometrów od Więcborka, w powiecie sępoleńskim. Jesienią 1939 roku, na terenie pobliskiego majątku ziemskiego, należącego do Wacława Łuczyńskiego, założono tu obóz dla internowanych. Istniał on mniej więcej od 18 września do połowy grudnia 1939 roku. Karolewo w powiecie sępoleńskim było jednym z największych miejsc kaźni ludności
polskiej i żydowskiej. Życie straciło tu prawdopodobnie około 2 tys. osób.
Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku
17 marca 2011 r. wszczęła postępowanie w celu wyjaśnienia okoliczności popełnionych czynów. Prokurator Mieczysław Góra prowadząc śledztwo w sprawie zbrodni nazistowskiej będącej jednocześnie zbrodnią wojenną i przeciwko ludzkości zgromadził akta liczące 30 tomów. Do dziś udało się zidentyfikować blisko 400 ofiar.
W 2018 r. ukazała się pierwsza monografia dotycząca tego obozu, która opisuje je nie tylko z perspektywy ofiar, ale także sprawców – niemieckich sąsiadów. Istotną rolę w procesie skazywania więźniów odegrała organizacja paramilitarna Volksdeutscher – (Samoobrona), która oficjalnie powstała 26 września 1939 roku. Powołanie Selbstschutzu („przedłużone ramię niemieckiej policji”)
znacznie ułatwiło aresztowanie Polaków. Jego członkowie byli niejednokrotnie sąsiadami swoich przyszłych ofiar. Obwód (Bezirk) w powiecie sępoleńskim. Miał swoją siedzibę w Więcborku (Vandsburg). Kandydaci do Selbschutzu odbywali szkolenia pod okiem SS, niejednokrotnie dysponowali własną bronią.
Selbschutz postępował zawsze według określonego schematu tzw. metody Selbstchutzu. Najpierw dokonywano zatrzymania. Zatrzymanych gromadzono w punkcie zbiorczym w miejscowości, z której pochodzili. Następnie typowano osoby przeznaczone do rozstrzelania, znajdowano miejsce na egzekucję, do którego transportowano więźniów, po czym ich rozstrzeliwano.
W przypadku Karolewa można zauważyć pewne odstępstwa. Majątek (leżał w trudno dostępnym miejscu, w pobliżu lasu) stał się równocześnie miejscem odosobnienia i przeprowadzania egzekucji. Drugim aspektem różniącym się od powszechnej metody stanowił sposób pozbawiania ofiar życia; następowała
ona najczęściej poprzez fizyczne znęcanie się (zamęczenia, mocne uderzenia lub odrąbanie łopatą głowy).Więźniem obozu stawała się osoba, przeciwko której wystąpiło dwóch Niemców, oskarżających o wrogość wobec Niemiec w okresie przedwojennym. Często „regulowano” w ten sposób konflikty sąsiedzkie spotęgowane propagandą nazistowską.
Zdaniem historyków w obozie umieszczano przede wszystkim wielu przedstawicieli polskiej administracji (m. in. były komendant i emerytowany burmistrz Więcborka Piotr Lindecki, kilku sołtysów). Stracono paru funkcjonariusz policji oraz duchownych (min. Edmund Grudziński z Sępólna Krajeńskiego). Aresztowano też wszystkich , którzy przed wojną działali społecznie lub należeli do organizacji politycznych.Nie jest na razie możliwe ustalenie dokładnej liczby więźniów i ofiar zbrodni.
Ginęli w obrębie zabudowań gospodarczych, jednak w większości przypadków strażnicy wyprowadzali skazanych na śmierć do miejsca egzekucji oddalonego około 1 km od majątku. Przeznaczeni na śmierć musieli rozebrać się i oddać wszystko, co mieli przy sobie. Przed egzekucją Niemcy znęcali się nad przyszłymi ofiarami. Najpierw męczono je forsownymi ćwiczeniami gimnastycznymi: szybkim biegiem
po obozowym podwórzu, padaniem na ziemię i podnoszeniem oraz musztrą. Niemcy bili je stalowymi sprężynami, zaszytymi w skórę kulami ołowiu lub łańcuchami okręconymi drutem kolczastym. Zupełnie wycieńczonych ludzi pędzono na miejsce egzekucji. Przedmioty i ubrania należące do ofiar były rabowane
przez oprawców. Zdaniem strażników byli to przeważnie mieszkańcy Więcborka i okolic.

Miejsce egzekucji Niemcy nazywali potocznie ,,górą’’.
Miejsce w Karolewie w którym wykonywano wyrok śmierci to rodzaj polanki. Placyk otaczał las, a od strony północnej pole. Przed wojną w miejscu mogił znajdowało się boisko do zawodów sportowych.
Tuż po zakończeniu wojny podjęto decyzję o przekopaniu lasu. Zwłoki w Karolewie przysypane były czterometrową warstwą ziemi. Aby przeprowadzić kompletną ekshumacje należałoby sprawdzić kilkadziesiąt hektarów zalesienia. W miejscu straceń, w lesie przy drodze prowadzącej z Jastrzębca do Karolewa powstał cmentarz ofiar terroru, który odwiedziliśmy i uczciliśmy ich pamięć,
zapalając znicz. Pomiędzy dwoma zbiorowymi mogiłami wzniesiono kaplicę, gdzie znajdują się tablice z nazwiskami zamordowanych. W 1952 mieszkańcy Jastrzębca postawili przy szosie z Więcborka do Sośna pamiątkowy głaz, z napisem na cokole: „Karolewo – 1 km”.
Z kolei w 1989 na ścianie budynku administracyjnego w dawnym majątku Karolewo zawieszono tablicę upamiętniającą ofiary obozu. Znalazł się na niej napis o treści:
„Tutaj w zabudowaniach majątku Karolewo w okresie od 15 września 1939 r. do 15 grudnia 1939 r. istniał hitlerowski przejściowy obóz, w którym przebywało przeciętnie ponad 1000 Polaków, a wśród nich kobiety i dzieci. Zwożono ich z terenu dawnych powiatów sępoleńskiego, chojnickiego, tucholskiego, wyrzyskiego i bydgoskiego. Pobitych i głodnych wywożono stąd na rozstrzelanie w pobliskie lasy, a szczególnie
do głębokiej żwirowni, gdzie po zasypaniu jednych przywożono następnych – tam też po odzyskaniu wolności na miejscu zbrodni urządzono cmentarz, na którym w wyniku ekshumacji zwłok z różnych miejsc pochowano 1781 osób oraz wybudowano mauzoleum-kaplicę.
Odebrano nam życie pozostawiamy wam pamięć!’’
Każdego roku na początku września mieszkańcy Gminy Więcbork składają hołd pomordowanym
w tym obozie. W uroczystym nabożeństwie uczestniczą władze samorządowe, poczty sztandarowe szkół, młodzież ale przede wszystkim rodziny pomordowanych ofiar. Pamięć o tym miejscu jest naszym obowiązkiem i wyrazem patriotyzmu.

„Przywrócić pamięć”
Żywa lekcja historii „Przywrócić pamięć” dla młodzieży Liceum Ogólnokształcącego im. Janusza Korczaka w Więcborku składała się z trzech etapów. Wybrana postać Komendanta i Burmistrza – Piotra Lindeckiego jest w środowisku bardzo mało znana. Brakuje publikacji, które dokumentują jego działania i życie. Szukając „śladów” naszego bohatera zaprosiliśmy kolegów i koleżanki na spotkania by przywrócić pamięć
osobom i miejscom.
Pierwszy etap odbył się w Bydgoszczy - 6 kwietnia 2018 r. podczas warsztatów historycznych zorganizowanych w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. W spotkaniu uczestniczyło 32 osoby – uczniowie klas I i II Liceum. Uczestnicy poznali pracę archiwisty i pracę ze źródłem historycznym oraz zapoznali się z nielicznymi dokumentami archiwalnymi dotyczącymi postaci Piotra Lindeckiego. Lekcja ta uświadomiła uczniom jak trudno jest odkryć prawdę historyczną gdy dokumentów brakuje a coraz trudniej spotkać ludzi, którzy pamiętają czy zgromadzili lokalne pamiątki. Większość uczniów nie wiedziała kim był i czego dokonał Piotr Lindecki.
II etap – to oddanie czci pomordowanym w Karolewie – miejscu kaźni mieszkańców Powiatu Sępoleńskiego jesienią 1939 r. Na cmentarzu tym spoczywa Piotr Lindecki – komendant i burmistrz Więcborka – jako jedna z 400 zidentyfikowanych ofiar.
W trzeciej części uczestniczki konkursu zaprezentowały swoim kolegom i koleżankom efekty swojej pracy prezentując zebrane dokumenty i informacje o wybranym Policjancie i Burmistrzu miasta Więcborka. Zaprezentowały swoim kolegom przygotowane prace – „Przywrócić pamięć” i „Karolewo – czyli egzekucje na górze”. Podczas prezentacji przedstawiły również filmik konkursowy. W potkaniu uczestniczyło 24 osoby. Postać nieznana w środowisku lokalnym ożyła w społeczności szkolnej. Włączając się w obchody 100 – lecia odzyskania niepodległości młodzież naszego Liceum przygotowuje grę miejską, która wystartuje w październiku 2018 r. Podczas tego przedsięwzięcia zaprezentujemy nasze prace społeczności Więcborka - w ten sposób postać Piotra Lindeckiego ożyje w pamięci mieszkańców naszego regionu.

Piotr Lindecki to I Komendant Powiatowy w Sępólnie Krajeńskim i I Burmistrz Więcborka po odzyskaniu niepodległości przez Polskę.
Urodzony 5 października 1886 r. w Jaroczewie. Od 5 Vi 1919 r. do 1 VIII 1920 r. pełnił służbę w III Brygadzie (Pomorskiej) Żandarmerii Krajowej byłej Dzielnicy Pruskiej a następnie służył W Policji Państwowej (po zmianach organizacyjnych). 10 XII 1920 r. złożył przysięgę i objął Kierownictwo Komendy Powiatowej Policji Państwowej w Sępólnie Krajeńskim. Złożył prośbę o zwolnienie ze służby w związku z wyborem dnia 9 sierpnia 1922 r. przez radę Miejską na Burmistrza w Więcborka. Pełnił tę zaszczytną i odpowiedzialną funkcję do 31 VIII 1934 r. Został zamorodowany w Karolewie. Prawdopodobna data jego śmierci to 23 X 1939 r. Jest jedną z 1781 osób zamordowanych i jedną z 400 zidentyfikowanych ofiar obozu w Karolewie.
Załączona praca "Przywrócić pamięć" zawiera charakterystykę czasów, w których żył i działał Piotr Lindecki, funkcjonowanie formacji mundurowych Policji w okresie po odzyskaniu niepodległości oraz dokumentuje fakty związane z naszym bohaterem.

Bibliografia
I. Źródła archiwalne
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy - Teczka Personalna- Piotr Lindecki, nr 1442
II. Źródła drukowane
Mazanowska Izabela, Karolewo 1939, Zbrodnie Selstschutz Westpreussen, Gdańsk – Warszawa 2017.
Zawada Paweł, Policja państwowa w Powiecie Sępoleńskim, Bydgoszcz 2014.
Więcbork na starej fotografii, red. Leszek Skaza, Sępólno Krajeńskie 2002.
Więcbork, szkice monografii miasta, Więcbork 1993.