Policjanci w służbie historii Wiktoria Kozon - Konkurs Policjanci w służbie historii - edycja II -

Miejscem Pamięci które odwiedziliśmy była Symboliczna Mogiła Sybiraków C-15 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, podczas uroczystości 78 rocznicy drugiej deportacji Sybiraków na Kresy Wschodnie w której nasza szkoła brała udział. Miało to miejsce 13 kwietnia 2018 roku, odział reprezentacyjny naszej szkoły oraz poczet sztandarowy oddał honory wywiezionym Sybirakom oraz poległym. Złożyliśmy kwiaty i zapaliliśmy symboliczne znicze pod pomnikiem. Udział w uroczystości wzięła klasa wojskowa oraz policyjna pod opieka nauczyciela historii Marcina Gągolewskiego.
Dla nas jako uczniów klasy policyjnej rocznica 2 deportacji, która rozpoczęła się 13 kwietnia 1940 roku jest bardzo ważna, ponieważ w tej wywózce wywożeni byli w głąb ZSRR przez NKWD policjanci i ich rodziny. Wysiedleniu w tej wywózce podlegali też urzędnicy państwowi, wojskowi, pracownicy służby więziennej, nauczyciele, działacze społeczni, kupcy, przemysłowcy i bankierzy oraz rodziny osób aresztowanych dotychczas przez NKWD i zatrzymanych przy nielegalnej próbie przekroczenia granicy niemiecko-radzieckiej. „Administratiwno-wysłannyje” podlegali jedynie przymusowemu przesiedleniu na nowe, wyznaczone miejsca stałego pobytu. W ramach tej akcji zesłano ok. 61 000 os. Wyjątkowo duży był odsetek kobiet i dzieci, wynosił do 80% całości transportów. Ludność tę osadzono w Północnym Kazachstanie, w obwodach: aktiubińskim, akmolińskim, kustanajskim, pietropawłowskim, karagandyjskim, semipałatyńskim, pawłodarskim i północno-kazachstańskim, kilka tysięcy skierowano też do obwodu czelabińskiego. W maju 1940 r., w ramach uzupełniania kontyngentów lutowego i kwietniowego, wywieziono niewielkie grupy Polaków, Żydów i Białorusinów z powiatu białostockiego, lidzkiego i grodzieńskiego.
Historia symbolicznej Mogiły Sybiraków na Cmentarzu Powązkowskim ma bardzo długą historię. Po odzyskaniu niepodległości na początku lat dwudziestych powstał Związek Sybiraków, którego honorowym członkiem był Sybirak Józef Piłsudski - Marszałek Polski. 1.11.1938r. na Powązkach w Kwaterze Sybiraków ustawiono i poświęcono krzyż Sybiraków. Przetrwał on II WŚ jednak w końcu lat 60-tych został usunięty. Reaktywowany w 1989 roku Związek Sybiraków kontynuuje wielopokoleniowe tradycje, a hekatomba czerwonego ludobójstwa i eksterminacji polskiego Narodu w czasie II WŚ i w okresie powojennym, spowodowały ponowne postawienie krzyża i położenie płyty jako "Symbolicznej Mogiły Sybiraków" - poświęcenie 14.06.1992r. Element centralny pomnika Polska Golgota Wschodu - trzy krzyże, tablice z nazwami obozów i miejsc zsyłki. Na środkowym godło Związku Sybiraków, a w płycie podstawy inskrypcja: ,,Chwilą ciszy w modlitwie przywołajmy Tych imię, co za wolność i wiarę w Workucie, na Kołymie, w wiecznych lodach Sybiru w tajdze i Kazachstanie oddali swe życie za Polski zmartwychwstanie."
Miejsce Pamięci jakim jest Symboliczna Mogiła na Powązkach nie dotyczy konkretnego policjanta, ale jest swego rodzaju hołdem dla wszystkich wywiezionych w trzech masowych wywózkach, w tym policjantów i ich rodzin deportowanych w kwietniowej wywózce. Dla nas jest to bardzo ważne miejsce i jako uczniowie szkoły mundurowej wspieramy Sybiraków podczas obchodów rocznic trzech wywózek.
Dla nas uczniów klasy policyjnej jest jednak najbliższa sercu druga deportacja w której wywieziono policjanców i ich rodziny.
Los ludzi wywiezionych na Sybir częściowo przypomina los naszego bohatera Eugeniusza Motoczyńskiego, który będąc zasłużonym policjantem II RP, w czasach Polski Ludowej zostaje pozbawiony pracy, zostaje skazany na karę więzienia w sfingowanym procesie, co powoduje jego załamanie psychiczne, a w konsekwencji śmierć w 1958 r. Zostaje zrehabilitowany dopiero w 2005 roku. Eugeniusz Motoczyński podobnie jak policjanci wywożeni w drugiej deportacji był ofiarą system komunistycznego.

Nasza grupa projektowa przeprowadziła „żywą lekcję historii” dla młodzieży z klas siódmych szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z terenu gmin Legionowo, Jabłonna Serock. Nasi uczestnicy zostali zaproszeni do udziału w tej lekcji wraz ze swoimi kolegami i koleżankami z klas. W lekcji wzięło udział 18 osób – 8 gimnazjalistów, 2 uczniów 7 klasy i 10 uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
Nasza lekcja miała charakter gry terenowej rozegranej na terenie trzech gmin powiatu legionowskiego. Podczas gry uczestnicy mieli poznać miejsca pamięci związane z Policją Państwową. Z terenem powiatu legionowskiego jest bowiem związanych, aż 87 ofiar Zbrodni Katyńskiej, w tym 7 policjantów (3 z Legionowa, 3 z Serocka i 1 z Jabłonny). Na terenie powiatu legionowskiego jest również bardzo dużo miejsc pamięci związanych z ofiarami Zbrodni Katyńskiej. Oprócz licznych obelisków jest posadzonych również 28 Dębów Katyńskich (19 na terenie Legionowa i 9 na terenie gm. Serock). Niestety o większości tych miejsc pamięci niewiele osób wie cokolwiek.
W związku z tym postanowiliśmy zwrócić się do młodzieży o wzięcie udziału w naszej grze miejskiej, w której poznają część miejsc pamięci, a wiedzą na pewno podzielą się z rówieśnikami lub z osobami ze swojego otoczenia.
Początek i koniec naszej lekcji był pod w pewnym sensie „centralnym” miejscem, gdzie upamiętnione jest 46 ofiar Zbrodni Katyńskiej (w tym 2 policjantów zamordowanych w Twerze) – pod Pomnikiem Legionowskich Ofiar Zbrodni Katyńskiej położonym przy Parafii Matki Bożej Fatimskiej w Legionowie, ul. Orląt Lwowskich 8.
Uczestnicy gry zebrani wokół pomnika najpierw wysłuchali krótkiej prelekcji grupy projektowej na temat policjantów związanych z powiatem legionowskim, a zamordowanych na Wschodzie w 1940 r. Następnie zaprezentowaliśmy nasze dotychczasowe działania w ramach projektu, w tym powiedzieliśmy o udziale w warsztatach w Muzeum Katyńskim, udziale w uroczystościach upamiętniających Zbrodnię Katyńską przy obelisku „Poległym Policjantom – Rzeczpospolita Polska” przy KGP, powiedzieliśmy jak nawiązaliśmy kontakt ze Stowarzyszeniem Rodzina Policyjna 1939 i z synem przedwojennego policjanta Jerzym Motoczyńskim, opowiedzieliśmy też o naszych przeżyciach związanych z udziałem w uroczystościach upamiętniających drugą deportację z 13-14 kwietnia 1940 kiedy to z Kresów Wschodnich NKWD wywiozło w głąb ZSRR m.in. policjantów wraz z rodzinami. Opowiedzieliśmy szczególnie dużo o bardzo ciepłym przyjęciu nas przez Jerzego Motoczyńskiego, syna mjr. Eugeniusza Motoczyńskiego.
Następnym punktem naszej lekcji było krótkie przedstawienie naszego policjanta mjr. Eugeniusza Motoczyńskiego. Opowiedzieliśmy młodzieży jak wielkie wrażenie na nas wywarł życiorys tego policjanta i że dla nas stał się niekwestionowanym autorytetem i wzorem etosu policjanta.
Następnie omówiliśmy zasady naszej gry, przekazując informację, że dla najlepszych i najszybszych będą drobne upominki. Uczestników podzieliliśmy na 3 sześcioosobowe zespoły. W każdej drużynie były osoby w różnym wieku i z różnych szkół. Grupy otrzymały oprócz karty z pytaniami, także mapy gmin. Każda grupa miała zająć się inną gminą, a zatem grupa 1 otrzymała mapę gm. Serock z zaznaczonymi miejscami pamięci, upamiętniającymi policjantów związanych z tą gminą, grupa 2 otrzymała mapę miasta Legionowo z zamieszczonymi miejscami pamięci dotyczącymi policjantów związanych z tym miastem, grupa 3 otrzymała mapę gm. Jabłonna i również zostały zaznaczone miejsca pamięci. Otrzymali również imiona i nazwiska policjantów związanych z poszczególnymi gminami (Legionowo – st. post. Bolesław Kołakowski – od 1928 do 1939 r pełnił służbę w Legionowie, st. post. Stanisław Litwińczuk – w 1939 r, pełnił służbę w Legionowie, zamordowany w Twerze , a także asp. Józef Zych, który tylko we wrześniu 1939 pełnił służbę w Legionowie, Serock – asp. Jan Uniewicz – ur. w Serocku, komendant PP w Kluczborku, asp. Feliks Sobolewski – w latach 30-tych służył w Serocku, zamordowany w Twerze w 1940 r, asp. Kazimierz Andrzejaczek ur. w Serocku, pełnił służbę w Stanisławowie, zginął w Twerze, Jabłonna – asp. Władysław Orłowski, ur. w Jabłonnie, pełnił służbę w Komisariacie Dworcowym w Warszawie).
Zadaniem grup było odnalezienie miejsc pamięci zaznaczonych z mapach i zrobienie sobie z nimi zdjęcie. Poza tym każda z grup musiała przygotować biografię policjantów z danej gminy, a także przygotować opis najciekawszego miejsca pamięci – takiego, które ich poruszyło itp.
Wśród miejsc, które zaznaczone zostały na mapach były m.in.: Pomnik Legionowskich Ofiar Zbrodni Katyńskiej przy Kościele Matki Bożej Fatimskiej w Legionowie, obelisk upamiętniający ofiary Zbrodni Katyńskiej przy Kościele Matki Bożej Królowej Polski w Jabłonnie, Dąb Pamięci przy Szkole w Jadwisinie – poświęcony asp. Kazimierzowi Andrzejaczkowi, Dąb Pamięci przy Powiatowym Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Seorcku poświęcony asp. Janowi Uniewiczowi i inne.
Z uwagi, że gminy w których rozgrywana była gra są słabo skomunikowane (szczególnie Serock z resztą powiatu) dlatego grupy miały 24 godziny czasu na wykonanie zadań.
Następnego dnia spotkali się uczestnicy z grupą projektową i przedstawili efekty swojej pracy. Wszystkie grupy wykonały zadania. Oczywiście najlepsze zespoły otrzymały drobne upominki.
Podsumowanie tej lekcji odbyło się przy pizzy w pobliskiej pizzerii, gdzie w luźnej atmosferze młodzież i opiekun Marcin Gągolewski, porozmawiali na temat czy społeczność lokalna ma świadomość istnienia tak dużej liczby miejsc pamięci związanych ze Zbrodnia Katyńską. Młodzież doszła do wniosku, że większość mieszkańców powiatu nie ma pojęcia o istnieniu większości miejsc pamięci. Nasunęła się nam konstatacja, żeby kiedyś zrealizować projekt w którym wypromujemy lokalne miejsca pamięci związane z historią Policji Państwowej.



Bibliografia:
Rocznik Legionowski tom IV/2011, tom IX/2016)

Mjr. Eugeniusz Motoczyński był synem Józefa i Ludwiki z Podgórskich. Urodził się 30 grudnia 1892 roku w Tyszowcach. Eugeniusz po zdaniu matury w Chełmie musiał przerwać swoje plany na przyszłość przez wybuch I wojny światowej. Pobór do wojska skierował młodego Eugeniusza do Oficerskiej Szkoły Wojennej w Kijowie. Po jej ukończeniu i krótkiej praktyce w batalionie zapasowym skierowany został niezwłocznie na front zachodni. Eugeniusz Motoczyński w stopniu sztabskapitana został ciężko ranny na froncie pod Baranowiczami oraz trafił do niewoli niemieckiej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił do Wojska Polskiego. Trudna sytuacja w Polsce zmusiła władze do delegowania z wojska do tworzenia Policji Państwowej. Już 16 stycznia 1919r. por. Motoczyński zostaje komendantem Milicji Ludowej, gdzie w dramatycznych okolicznościach walczy z Ukraińcami napierającymi na mosty na Bugu. Lata 20. Ubiegłego stulecia to czas budowania i stabilizacji państwa polskiego. Chwila oddechu po zakończeniu wojny pozwoliła oficerowi na założenie rodziny. Jego wybranką została młoda nauczycielka Apolonia Trzaskowska, z którą ma troje dzieci. Lata 1925-1936 to lata służby na stanowisku komendanta powiatowego Policji Państwowej. Ocena Motoczyńskiego jako komendanta była wysoka, o czym świadczą dokumenty potwierdzające jego zasługi w walce z przestępczością kryminalną. Doceniając wyniki w służbie, prezes Rady Ministrów 17 marca 1934 r. nadał komisarzowi Srebrny Krzyż Zasługi oraz awans na stanowisko zastępcy naczelnika Urzędu Śledczego w Warszawie. Awans ze stopnia komisarza na stopień nadkomisarza Policji Państwowej Eugeniusz Motoczyński otrzymał 1 kwietnia 1939 roku. Po napadzie Niemiec hitlerowski na Polskę 1 września 1939roku w dziesiątym dniu wojny, zgodnie z otrzymanym rozkazem nadkomisarz Motoczyński opuścił Warszawę kierując się na Łuck. Tragiczna sytuacja w owym mieście skłoniła Eugeniusza do ucieczki wraz z kierowcą policyjnego samochodu. Po dramatycznych perypetiach został on zatrzymany przez niemiecką żandarmerię pod Tarnowem w celu osobistej rewizji. Sytuacja groziła mu śmiercią, ponieważ znaleźli pod podszewką legitymację oficera rezerwy Wojska Polskiego. Pod zarzutem szpiegostwa wysłano go do obozu przejściowego dla żołnierzy i oficerów WP. Podczas przemarszu zdołał dyskretnie zbiec z kolumny jeńców. Po różnych tarapatach udało mu się przedostać do Warszawy, gdzie po pewnym czasie spotkał się z rodziną. Początkowy okres okupacji niemieckiej był trudny zarówno dla rodziny Eugeniusza jak i dla reszty Polaków. W obliczu kary za niezgłoszone aresztowanie Eugeniusz Motoczyński ujawnił się władzom. Dzięki znajomości języka niemieckiego Motoczyński został oficerem łącznikowym i komendantem powiatowym PP. W toku dalszych lat został tajnym członkiem Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa Armii Krajowej. Eugeniusz Motoczyński brał czynny udział w Powstaniu Warszawskim. Pod koniec 1944 roku Eugeniusz ciężko zachorował i przebywał w szpitalu w Piotrkowie Trybunalskim. Po wojnie Motoczyński nie został przyjęty do pracy w milicji i skierowany został do rehabilitacji byłych funkcjonariuszy PP. Pomimo starań nie przyjęto go do pełnienia służby. Urząd Bezpieczeństwa wzywał E. Motoczyńskiego na przesłuchanie żądając współpracy. Słysząc kategoryczną odmowę UB sfabrykował proces przeciwko niemu i powołano na świadka byłego funkcjonariusza PP Kołodziejczyka. Motoczyński został aresztowany 30 czerwca 1952r. Z więzienia został zwolniony w 1956 roku z powodu amnestii a kara została uznana za odbytą. Eugeniusz Motoczyński złożył prośbę o rehabilitację która została odrzucona bez uzasadnienia. Ta sytuacja doprowadziła do załamania psychicznego i przyśpieszonej śmierci 10 października 1958roku.
E. Motoczyński wyrokiem w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 lipca 2005roku został zrehabilitowany i został skasowany wyrok stalinowskiego sądu. Na rozprawie sąd przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Andrzeja Pogorzelskiego uniewinnił Motoczyńskiego z popełnienia z art. 5 ust. 2 dekretu z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia publicznego oraz kosztami całego procesu w sprawie obciążył Skarb Państwa. Niestety ten wyrok uniewinniający został wydany dopiero 47 lat po śmierci tego bardzo zasłużonego policjanta dla Policji Państwowej.
Z całą pewnością można powiedzieć, że postać mjr. E. Motoczyńskiego może być wzorem cnót policyjnych dla współczesnej młodzieży, a także policjantów.
Dla naszej grupy projektowej i naszej klasy, której przedstawiliśmy sylwetkę „naszego policjanta”, Pan Eugeniusz stał się prawdziwym bohaterem i wzorem do naśladowania. Postawa mjr. Eugeniusza Motoczyńskiego jest godna propagowania wśród uczniów klas policyjnych w Polsce.

1) Wywiad z synem mjr. Eugeniusza Motoczyńskiego, Jerzym Motoczyńskim
2) Archiwum prywatne rodziny Motoczyńskich
3) Dokumenty w depozycie Muzeum przy KGP dotyczące E. Motoczyńskiego
4)Rozkazy komendanta głównego Policji Państwowej 1934-1939
5) Archiwum Akt Nowych – teczka operacyjna akt śledczych
6) Akta śledcze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego
7) Akta sądowe sygn. IV K.349/52
8) http://panstwowa.policja.pl/pp/zyciorysy/83,Motoczynski-Eugeniusz-1892-1958.html
9) Przegląd Policyjny, nr 4(76), rok XIV, 2004