Pomnik Katyński
Pomnik Katyński w Białymstoku w pierwotnej wersji wzniesiono w 60 rocznicę mordu katyńskiego w Parku im.Konstytucji 3 Maja (Parku Zwierzynieckim) przy ul.11 listopada. Pomnik to głaz narzutowy z wbudowanym granitowym obeliskiem. Jest ustawiony na prostopadłościennym betonowym cokole, obłożonym granitem. Na głazie znajduje się tablica inskrypcyjna o nieregularnym kształcie, a nad nią płaskorzeźba orła w koronie. Z przodu obeliska umieszczona jest płaskorzeźba Matki Boskiej Katyńskiej, a w tylnej części – trzy krzyże łacińskie. Inskrypcja na tablicy brzmi:” W HOŁDZIE JEŃCOM WOJENNYM KOZIELSKA, OSTASZKOWA, STAROBIELSKA, WIĘŹNIOM KIJOWA I MIŃSKA POMORDOWANYM W 1940r. PRZEZ NKWD. RODZINA KATYŃSKA W BIAŁYMSTOKU”. <br />Pomnik odsłonięto we wrześnu 2000 roku. Był to projekt mgr inż. arch. Leona Jaruszewicza. Fundatorem było Stowarzyszenie Rodzina Katyńska Oddział w Białymstoku. W 2007 roku na pomniku umieszczono dodatkową tablicę z nazwami nowo ustalonych miejsc kaźni polskich jeńców. <br />W 2008 r. w otoczeniu pomnika posadzono pięć dębów upamiętniających miejsca męczeństwa Polaków w obozach na terenie ZSRR. 2 lata później, w kwietniu 2010r., z okazji 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, z inicjatywy białostockiego oddziału Stowarzyszenia Rodzina Katyńska i przy wsparciu finansowym miasta Białystok, pomnik ponownie przebudowano. Zarówno projekt, jak i prace, wykonał wówczas białostocki artysta rzeźbiarz Jerzy Grygorczuk.<br />W Dniu Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, 13 kwietnia 2017 roku, obok pomnika został odsłonięty Krzyż Katyński. O powstanie Krzyża Katyńskiego zabiegali mieszkańcy miasta. Był to efekt realizacji projektu z Budżetu Obywatelskiego, który uzyskał poparcie ponad 800 osób. W podstawie Krzyża Katyńskiego umieszczono kapsułę z listem oraz z ziemią z cmentarzy, na których spoczywają ofiary zbrodni.<br />Krzyż Katyński, podobnie jak pomnik, przygotował białostocki artysta rzeźbiarz Jerzy Grygorczuk. Wraz z istniejącym pomnikiem oraz dębami z ułożonymi pod nimi kamieniami z napisami miejsc obozów jenieckich tworzy on jednorodną przestrzeń poświęconą pamięci Katynia. <br />Do zbrodni katyńskiej doszło po sowieckiej agresji na Polskę 17 września 1939 r., kiedy do niewoli w ZSRS dostało się ok. 15 tys. oficerów. Decyzja o ich wymordowaniu - jako wrogów komunizmu i Związku Sowieckiego - zapadła na najwyższym szczeblu. Zgodnie z dekretem władz ZSRS, podpisanym przez Stalina 5 marca 1940 r., NKWD rozstrzelało wiosną tego roku ok. 22 tys. obywateli polskich, w tym 15 tys. oficerów, policjantów, funkcjonariuszy straży granicznej i służby więziennej. Zbrodnia wyszła na jaw 13 kwietnia 1943 roku, kiedy to hitlerowskie władze opublikowały informację o znalezieniu masowych grobów polskich oficerów, pomordowanych przez Sowietów. Rocznicę tego wydarzenia Sejm RP ogłosił w 2007 roku Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej <br />Katyń przez dziesięciolecia PRL-u był najboleśniejszą „białą plamą" polskiej historii. Rozstrzeliwanie polskich oficerów, będące realizacją tajnej decyzji stalinowskiego politbiura, rozpoczęło się na początku kwietnia 1940 roku. Trwało do połowy maja. Więźniowie obozu jenieckiego w Kozielsku (4,4 tys. osób) wywożeni byli do Katynia. Ze Starobielska (3,8 tys. osób) – do Charkowa, gdzie zabijani byli w piwnicach więzienia NKWD, z Ostaszkowa (6,3 tys. osób) – do Tweru (wówczas noszącego nazwę Kalinin). Tam również mordowano ich w piwnicy, zwłoki zaś grzebane były w miejscowości Miednoje. Ponadto w ramach realizacji decyzji Stalina wymordowani zostali więźniowie z tzw. listy ukraińskiej i białoruskiej – przeszło 7 tys. osób. Miejsca ich pochówku to m.in. Kuropaty na Białorusi i Bykownia na Ukrainie.<br />Oficjalnie Związek Radziecki ujawnił prawdę o Katyniu dopiero w 1990 roku. Nie udało się do dzisiaj ustalić dokładnej liczby rozstrzelanych. Szacunki mówią o 21'857 zabitych osobach.
Więcej