Jacek Zywert
Dane zespołu
Pierwszy uczeń
Drugi uczeń
Trzeci uczeń
Sylwetka policjanta
Leonard Gaca urodził się piątego listopada 1892 roku w Gródeczku, w powiecie świeckim, gdzie jego ojciec Kryspin był zarządcą małego majątku. Jako poddany pruskiego zaborcy w 1913 r. został powołany do służby wojskowej. Odbywał ją w regimencie kirasjerów (zachodnioeuropejski rodzaj ciężkiej jazdy konnej w zbrojach z metalowych płyt) w Driesen (Westfalia), gdzie przeszkolono go we władaniu lancą. W I wojnie światowej brał udział w walkach na frontach zachodniej i wschodniej Europy. Za trudy wojenne otrzymał krzyż żelazny II klasy. Zdemobilizowany został 16 listopada 1918 r. w Kętrzynie.
Wrócił do rodziców, którzy mieszkali wtedy w Świeciu. Uczestniczył w Powstaniu Wielkopolskim. Od
1 XI 1919 r. służył w 16 Dywizji Piechoty, dowodzonej przez gen. Józefa Hallera. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, co potwierdza nadany w 1929 r. „Medal pamiątkowy za wojnę 1918-1921”. Do rezerwy przeszedł w Toruniu w maju 1920 r.
Po powrocie do Świecia podjął służbę w Policji Państwowej. Po przeszkoleniu pełnił ją w Łapinie koło Kościerzyny. Od 1 X 1924 przeniesiono go do Nowego nad Wisłą, gdzie ożenił się z Elżbietą z Reptowskich, kancelistką sądową. Tam urodzili się ich synowie: Norbert i Medard. W policji przeszedł wiele szkoleń. W Warszawie ukończył w 1926 r. sześciotygodniowy kurs karabinów maszynowych, a w 1928 r. Kurs Rzeczny przy Komisariacie Wodnym Policji Państwowej w Warszawie. W 1929 r. uczęszczał na organizowany przez Ośrodek Wychowania Fizycznego w Toruniu Kurs Ogólny Przodowników Ćwiczeń Cielesnych. Należał do powstałego 18 III 1929 r. Policyjnego Klubu Sportowego w Świeciu. Za swoją wzorową służbę otrzymał Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
Posterunkowy Leonard Gaca objął w listopadzie 1929 r. posterunek w Serocku, w powiecie świeckim, nad jeziorem Księże. Tam urodziła się 13 V 1931 r. jego córka Zofia (zamężna Jędrzyńska, która zmarła 25 XII 1994 r. w Toruniu). Ciągle dbał o swoją kondycję fizyczną. Jako czynny członek policyjnego klubu sportowego, świetnie wyszkolony instruktor prowadził w nim ćwiczenia cielesne.
Od grudnia 1931 r. już jako starszy posterunkowy objął większy posterunek w pobliskim Świekatowie, gdzie 14 VII 1933 r. urodziła się druga córka, Irena (zamężna Szymańska, zamieszkała obecnie w Warszawie). Od listopada 1932 do kwietnia 1933 r. był na półrocznym przeszkoleniu Komendy Głównej P.P. w Normalnej Szkole Fachowej dla Szeregowych w Mostach Wielkich. Rok później awansował na przodownika P.P. i nadal był komendantem posterunku w Świekatowie. Od początku grudnia 1938 r. został komendantem większego Posterunku P.P. w niedalekim Grucznie. Miał trzech podkomendnych i tu dotrwał do wybuchu II wojny światowej.
Był pogodnym, sprawnym fizycznie człowiekiem. Troszczył się o bliskich, chociaż potrafił być surowy. Za pływanie po Wiśle na krze osadził w areszcie nawet swoich synów ku przestrodze dla własnej rodziny oraz przykładu dla okolicznych mieszkańców. Służbę polskiego policjanta pełnił wzorowo. W czerwcu 1938 r. otrzymał nadany przez Komendanta Wojewódzkiego w Toruniu, Brązowy Medal za Długoletnią Służbę. W lipcu tego samego roku Prezes Rady Ministrów R P Sławoj Składkowski nadał mu Brązowy Krzyż Zasługi, „Za zasługi w służbie bezpieczeństwa publicznego”.
Piękną karierę policyjną i udane życie rodzinne przerwała II wojna światowa. We wrześniu 1939 roku, zgodnie z rozkazem, w pełnym umundurowaniu ze służbowym pistoletem, karabinem, amunicją wyruszył na wyznaczone miejsce koncentracji na wschodzie kraju. Żona z czwórką dzieci ewakuowała się transportem dla rodzin pracowników państwowych. W czasie bombardowań poroniła piąte dziecko. Dotarła z dziećmi pod Warszawę i po wkroczeniu Niemców wróciła do Gruczna.
Po wkroczeniu wojsk radzieckich 17 IX 1939 r. na ziemie II Rzeczypospolitej Polskiej, przodownik Leonard Gaca wpadł ze swoim dawnym podkomendnym ze Świekatowa, Józefem Deręgowskim oraz Gruczna, Władysławem Adamskim w szpony NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR, który skupił cały aparat represji policyjnych Sowietów – od milicji kryminalnej poprzez wywiad i kontrwywiad, wojska ochrony pogranicza, sądownictwo doraźne po system obozów koncentracyjnych i pracy przymusowej Gułagu). Został zamknięty z tysiącami innych policjantów i funkcjonariuszy państwowych w Ostaszkowie. W kwietniu 1940 roku zamordowano go w Twerze (Kalininie), a pochowano w Miednoje. Na tzw. Londyńskich Listach Katyńskich wśród zamordowanych figurowało nazwisko Leona Gacy.
Dokumenty pozyskane w 1990 r. przez Prezydenta RP Wojciecha Jaruzelskiego od prezydenta ZSRR Michaiła Gorbaczowa poświadczyły, że na jednej z pierwszych list z kwietnia 1940, pod numerem 97, wśród zamordowanych w Kalininie i pogrzebanych w Miednoje więźniów Ostaszkowa, znalazł się jeniec GACA LEONARD Kristinowicz [Krispinowicz], ur.1897 r. [rzeczywiście w 1892 r. ]. Pismo PCK i załączone ksero dokumentu sowieckiej zbrodni, było efektem poszukiwań córki Leonarda, Zofii Jędrzyńskiej. W 70 rocznicę zbrodni katyńskiej Leonard Gaca został pośmiertnie awansowany przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego do stopnia starszego aspiranta. Staraniem córki Ireny Szymańskiej przyznano mu też pośmiertnie Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”. Materiały związane z postacią naszego Bohatera zebrał jego zięć, Zefiryn Jędrzyński, dziennikarz „Nowości” i „Gazety Pomorskiej”.
BIBLIOGRAFIA
I. Źródła pisane:
1. Zefiryn Jędrzyński, Leonard Gaca, przodownik Policji Państwowej (1892-1940), nakładem Księgarni HOBBIT, Toruń 2016.
2. Powstanie Policji Państwowej w Odrodzonej Rzeczypospolitej, pod red. A. Misiuka, Szczytno 2009.
3. Litwiński R., Korpus Policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, Lublin 2007.
4. Miednoje. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, pod. red. G. Jakubowskiego, Warszawa 2005.
5. Misiuk A., Policja Państwowa 1919-1939. Powstanie, organizacja, kierunki działania, Warszawa 1996.
II. Źródła internetowe – linki do stron:
1. http://www.kujawsko-pomorska.policja.gov.pl/kb/informacje/historia-policji/zbrod/miejsca-pamieci-ofiar/3204,Miejsca-pamieci-Ofiar-Zbrodni-Katynskiej-w-woj-kujawsko-pomorskim.html
2. Film dokumentalny z 1999 roku TVP HISTORIA o policji granatowej -https://www.youtube.com/watch?v=9bC5c0hHjwg
3. Historia Policji w Polsce - www.policja.pl/pol/o-policji/historia
4. Powstanie organów policyjnych - Komenda Główna Policji w Warszawie - www.kgp.waw.pl/historia-policji/
5. Strona policji - policjapanstwowa.pl/
https://timenote.info/pl/Leonard-Gaca
6http://www.muzeumkatynskie.pl/pl/26995/11387/fotografie_leonarda_gacy_mk_89_im.html
7.https://plus.nowosci.com.pl/zefiryn-jedrzynski-wspomina-swojego-tescia-leonarda-gace-jednego-z-tysiecy-ofiar-zbrodni-katynskiej/ar/13802229
8.https://www.google.com/amp/s/www.ancestry.com/1940-census/usa/Michigan/Leonard-Gaca_2xjj0v/amp
9.http://katynmuzeum.pl/pl/ksiegi_cmentarne/view/8863/Leonard-GACA
10.http://nswiecie.pl/wiadomosci/19430,dekomunizacja-nowe-nazwy-ulic-swieciu-nowem-warlubiu-juz-10-lutego-zamian
III. Źródła mówione:
1. wywiad z p. Sławą Katarzyną Jędrzyńską- Chudzińską (przeprowadzony w Toruniu 7 maja 2019 r.)
Miejsce pamięci
Cmentarz znajduje się w miejscowości w której służbę pełnił Leonard Gaca w latach 1931 – 1938, czwartego września 2011 roku odbyła się wzruszająca uroczystość. Podczas niej w tym miejscu zasadzono Katyńskie Dęby Pamięci i odsłonięto dwie tablice pamiątkowe. Celem było upamiętnienie zamordowanych w kwietniu 1940 roku w Twerze miejscowych policjantów. Jedna z nich została poświęcona pamięci naszego bohatera Leonarda Gacy. Druga - Jego podwładnego, zarazem najlepszego Przyjaciela - Józefa Deręgowskiego. Obok Dębu Pamięci dla uhonorowania starszego aspiranta Leonarda Gacy znajduje się pamiątkowy obelisk z płytą, na której została podana data i miejsce urodzenia, rok i miejsce oraz okoliczności śmierci.
Cmentarz parafialny jest otwarty praktycznie cały czas. Znajduje się tuż obok kościoła. Na cmentarzu znajdują się wspominane dwa Katyńskie Dęby Pamięci poświęcone: Leonardzie Gacy i Józefowi Deręgowskiemu.
Żywa lekcja historii
Żywa lekcja historii
W dniu 13 maja 2019 roku w II Liceum Ogólnokształcącym imienia Królowej Jadwigi w Toruniu przeprowadziłyśmy żywą lekcję historii pt. ,,Policjanci II RP – oddani służbie i rodzinie’’. Był to plon prac dwóch grup. Jedna opisywała biografię Jana Gałązki, policjanta z Sochaczewa. Drugi zespół przedstawił postać Leonarda Gacy, którego służba była związana z naszym województwem – kujawsko – pomorskim.
Zajęcia zostały zrealizowane dla uczniów klas trzecich Gimnazjum nr 29 imienia Włodzimierza Puchalskiego w Toruniu. Wielu z nich zamierza kontynuować naukę w klasie policyjnej naszego liceum. Celem spotkania było zainteresowanie ich historią Policji Państwowej z czasów II Rzeczypospolitej oraz II wojny światowej poprzez prezentację wybranych Bohaterów. Było ich trzydziestu pięciu. Poza tym obecni byli uczniowie obu klas policyjnych II LO. W sumie na sali znajdowało się ponad pięćdziesięciu licealistów.
W lekcji uczestniczyła także wnuczka Leonarda Gacy, której zawdzięczamy większość materiałów archiwalnych, wykorzystanych w naszym projekcie edukacyjnym. To pani Sława Jędrzyńska-Chudzińska, która udzieliła nam w swojej księgarni wywiadu. Wykorzystaliśmy jego fragmenty w filmie, który opisywał postać Bohatera. Przybliżyła ona naszym uczniom sylwetkę swojego dziadka. Wspomniała o niedawno zmarłym Ojcu, Zefirynie Jędrzyńskim, który opisał życie teścia. Poruszyła kwestię dotyczącą upamiętnienia poległych, m.in. ideę sadzenia Katyńskich Dębów Pamięci. Opowiadała o uroczystości sadzenia Katyńskich Dębów Pamięci w Świekatowie z września 2011 roku. Podkreśliła, jak ważną rzeczą jest pogłębianie wśród młodzieży wiedzy o takich wydarzeniach i postaciach po to, żeby nie zapomnieć o ludziach, dzięki którym żyjemy w wolnym kraju.
Kolejnym gościem był redaktor Roman Such, który w lokalnych „Nowościach” redaguje cykliczny „Album Rodzinny”. To on zainspirował nas postacią Leonarda Gacy, zamieszczając artykuł Zefiryna Jędrzyńskiego na łamach dziennika. Skontaktował z wnuczką Leonarda Gacy. Podczas spotkania zwrócił uwagę, jak ważne jest dokumentowanie wspomnień najbliższych, zachęcał do takich działań zgromadzoną młodzież.
Dziewczęta z zespołu projektowego przedstawiły w atrakcyjnej dla młodych formie biografię Ś. P. starszego aspiranta Leonarda Gacy. Opowiedziały o drodze, którą przemierzyły w trakcie realizacji projektu. Licealistki przedstawiły przyczyny wyboru Bohatera, przekazały informacje o warsztatach realizowanych przez Komendę Główną Policji, które przygotowują do realizacji projektu. Odbywają się one w każdym województwie w zainteresowanych szkołach, w których zdobywają wiedzę i umiejętności uczniowie klas policyjnych. Dziewczęta uczestniczyły w warsztatach dla województwa kujawsko – pomorskiego w Inowrocławiu. Wspomniały, że przydał im się także udział w gali projektu edukacyjnego „Toruński Urząd dla Młodzieży”, w której wzięły udział 15 marca 2019 roku (Zwycięyły w nim nasze licealistki).
Uczestnicy „lekcji otwartej” z wielkich zaangażowaniem i zaciekawieniem słuchali przekazywanych im informacji. Uczniowie chętnie zadawali pytania, np. dotyczące dziejów polskiej policji, wymagań w okresie międzywojennym oraz czasach nam współczesnych. Następnie, żeby sprawdzić ich wiedzę zapamiętaną z zajęć, przygotowałyśmy kilka pytań. Założony cel został spełniony, ponieważ uczniowie bez większych problemów odpowiedzieli na zadane im pytania.
W sobotę 18 maja 2019 roku w „Nowościach” została opublikowana relacja z lekcji otwartej w II LO w Toruniu autorstwa redaktora Romana Sucha.
.