Policjanci w służbie historii Patryk Sowa - Konkurs Policjanci w służbie historii - edycja II -

Obelisk jest ściśle związany z postacią aspiranta Józefa Kutrzeby, polskiego policjanta, który zginął w kwietniu 1940 roku w Twerze. Losy policjantów polskich, którzy znaleźli sie na wschodnich terenach Rzeczpospolitej we wrześniu 1939 roku byy niezwykle tragiczne. Wszyscy, bez względu na stopień, zostali aresztowani i trafili do obozów jenieckich w gestii NKWD. Józef Kutrzeba został aresztowany we Włodzimierzu Wołyńskim, stamtąd przewieziony etapami do Ostaszkowa i w kwietniu 1940 roku rozstrzelany w Twerze( Kalininie). Masowe groby zabitych w Twerze znajdują się w Miednoje. W Księdze Cmentarnej Miednoje Józef Kutrzeba jest zapisany jako więzień numer 3256.
29 IX 2000r. miało miejsce uroczyste odsłonięcie Obelisku. Pomysł na upamiętnienie narodził sie w trakcie prac Zespołu KWP w Krakowie ds. organizacji sześćdziesiątej rocznicy zbrodni katyńskiej. U stóp Obelisku została złożona urna z ziemią z Polskiego Cmentarza Wojennego w Miednoje. Cokół wykonany jest z granitu, główna część z marmuru, napisy są mosiężne. Całość zaprojektował absolwent krakowskiej ASP, artysta rzeźbiarz Mariusz Wasilewski. Prace rzeźbiarskie to dzieło Pracowni Rzeźby i Medalierstwa Mariusz Wasilewski- Tadeusz Rachwał- Adam Gruszczyński. Przy Obelisku odbywają sie uroczystości patriotyczne, rocznicowe, ceremonie ślubowania, wręczania orderów i nominacji na wyższe stopnie. 24 kwietnia 2018 roku reprezentacja XVI LO z Pocztem Sztandarowym wzięła udział w obchodach 78 rocznicy zbrodni katyńskiej zorganizowanych przez KWP w Krakowie. Obelisk jest dostępny dla wszystkich w godzinach pracy KWP, po zgłoszeniu się do Biura Przepustek.

Pomysł na przeprowadzenie żywej lekcji historii narodził się podczas spotkania z aspirantem Piotrem Lachmanem z KPP w Wieliczce. Dzięki niemu zdobyliśmy pierwsze informacje na temat aspiranta Józefa Kutrzeby oraz kontakt z jego wnukiem Adamem Kutrzebą. Niestety względy osobiste uniemożliwiły panu Adamowi Kutrzebie na bezpośrednie spotkanie z nami. Zgodził się jednak udzielić nam odpowiedzi drogą elektroniczną. Pierwsze kontakty z aspirantem Lachmanem zaowocowały kolejną wizytą w Weliczce, gdzie zwiedzaliśmy wystawę poświeconą historii Policji i braliśmy udział w wielickich obchodach rocznicy zbrodni katyńskiej 13 kwietnia 2018 roku.
25 i 26 kwietnia przeprowadziliśmy żywą lekcję historii. Mottem dwudniowych warsztatów były słowa Osipa Mandelsztama, rosyjskiego poety, który zginął w drodze do łagru, skazany za jeden wiersz o Stalinie.
„ ...Nikomu ani słowa, co widziałeś- niech zginie...” napisał poeta w 1930 roku. Można powiedzieć, że były to słowa prorocze. Celem historycznoliterackich warsztatów, w których udział wzięli uczniowie klas I i II Liceum i grupa uczniów klasy III Gimnazjum 45, było ukazanie i uświadomienie młodzieży jak tragiczna była sytuacja Polaków pod władzą sowiecką w latach 1939- 45 i po II wojnie światowej oraz jak różny mógł być ich los. Zajęcia zostały przygotowane przez Krystynę Król ( historia) i przeprowadzone wspólnie z Grzegorzem Siworem( język polski).
Dzień pierwszy- projekcja filmu Andrzeja Wajdy „ Katyń” poprzedzona wstępem historycznym, w tym dniu w warsztatch udział wzięło około 80 osób, miały one charakter dyskusyjnego klubu filmowego.
Dzień drugi- uczestnicy pracowali w kilkuosobowych zespołach( od 3 do 5 osób) wyłonionych spośród widzów,
w sumie 30 osób. Każda grupa wylosowała dwa zdjęcia przedstawiające obywateli polskich, którzy przebywali w niewoli sowieckiej, bądź na terenie Związku Sowieckiego podczas II wojny. Pierwszym zadaniem dla grup było dopasowanie do zdjęcia( uczniwie nie znali nazwisk bohaterów lekcji) jednego słowa spośród zaproponowanych.
Podczas rozmowy o, nadal nierozszyfrowanych, postaciach wspólnie korygowaliśmy prawidłowość przyporządkowania, zwracając szczególną uwagę na powody takiego przyporządkowania ( uczestnicy uzasadniali swój wybór).
W kolejnym kroku należało dopasować do każdej postaci, znając jej zawód, funkcję itp. biogram. Młodzież próbowała wyobrazić sobie dlaczego ich bohaterów spotykał taki los. W rundzie dyskusji i sprawdzenia poprawności wyborów rozszyfrowane zostały nazwiska wszystkich postaci. Wśród nich był oczywiście aspirant Józef Kutrzeba. W końcowej części warsztatu omawialiśmy osiagnięcia naszych bohaterów i ich dalsze losy. Osatni etap naszej lekcji to refleksja nad wierszem Władysława Broniewskiego „ Rozmowa z historią” - tragiczny los człowieka w obliczu totalitarnej władzy, każdy może stać się jej celem i ofiarą. Niczym
w greckiej tragedii- każda decyzja może okazać się zła. Warto więc pamietac o tych, którzy musieli borykać się ze swoim losem. Mówiąc o nich przywracamy należną im pamięć. Oczywiście refleksja ta kojarzyła się uczestnikom warsztatów z bohaterką Sofoklesa Antygoną. Materiały do warsztatów w załączniku.

Józef Kutrzeba urodził się 4 stycznia 1887 roku w Myślenicach, był synem Jana i Bronisławy ze Święchów. Rodzina zajmowała się produkcją i sprzedażą na okolicznych targach obuwia . Dochód był wystarczający by utrzymać osiem osób. Tuż po odzyskaniu niepodległości Józef wstąpił do tworzącej się Policji Państwowej.Ukończył szkołę policyjną i rozpoczął służbę w Trąbkach. Ostatecznie został skierowany do Wieliczki, gdzie pełnił funkcję posterunkowego, a po awansie starszego posterunkowego. Mieszkańcy Wieliczki ciepło wspominali posterunkowego w rozmowach z jego jego dziećmi, w czasie i po II wojnie światowej. W 1920 roku ożenił się z Heleną Sendurową. Mieli troje dzieci, dwóch synów i córkę. Mieszkali w skromnym domku przy ulicy Henryka Sienkiewicza 21. Adam Kutrzeba, wnuk Józefa, pamięta opowiadaną wielokrotnie przez ojca historię dwóch psów służbowych, którymi opiekował się dziadek. Był to doberman i owczarek niemiecki( Dżok i Lord), mieszkały razem z rodziną, bawiły się z trójką dzieci, ale wykonywały ściśle polecenia posterunkowego Kutrzeby i pilnie strzegły świątecznej szynki stygnącej na kuchennym stole przed łakomstwem małych domowników. Stały na warcie, bo tak zadecydował Józef Kutzreba ich opiekun. W nagrodę zawsze otrzymywały smakowity kąsek przy świątecznym stole. We wrześniu 1939 roku, zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza starszy posterunkowy Józef Kutrzeba udał się na wschodnie tereny Rzeczpospolitej. Dotarł do Włodzimierza Wołyńskiego, gdzie został aresztowany i osadzony w obozie w Ostaszkowie.Znalazł się tam z pond sześcioma tysiącami funkcjonariuszy, z których ocalało jedynie 114! Rodzina nigdy nie otrzymała od niego żadnej wiadomości. Po ujawnieniu mordu w Katyniu przez Niemców w 1943 roku żona jedynie przez analogię do losu innych jeńców domyślała się co spotkało męża i ojca trójki dzieci. Wszyscy każdego dnia żyli nadzieją, że za chwilę otworzą się drzwi i stanie w nich Józef Kutrzeba, ich ojciec. Były to ciężkie czasy, które rodzina przetrwała dzięki ludzkiej życzliwości. Obydwaj synowie należeli w czasie wojny do Armi Krajowej kontynuując w ten sposób rodzinną tradycję walki o wolność i wiarę w niepodległość. Żona nie doczekała się żadnej oficjalnej informacji o losach swego męża, co więcej nie mogła starać się o rentę po nim w nowej komunistycznej rzeczywistości, w której mówienie o zbrodniach Sowietów było zakazane i groziło represjami. Tadeusz Kutrzeba, syn Józefa, w czasach PRL, z drugiego obiegu, poznał prawdę o swoim ojcu. Jednak oficjalną informację z Polskiego Czerwonego Krzyża o tym jak i gdzie zginął jego ojciec otrzymał dopiero w 1991roku. Na liście obozu w Ostaszkowie nazwisko starszego posterunkowego Józefa Kutzrzeby widneje na pozycji numer 25. Tadeusz Kutrzeba( syn Józefa) zawsze dbał o to, by jego dzieci znały prawdę o dziadku. Niestety stan zdrowia nie pozwolił mu na uczczenie pamięci ojca w Miednoje, bowiem tam w masowym grobie znajdują się szczątki Józefa Kutrzeby rozstrzelanego w kwietniu 1940 roku w Twerze( Kalininie). Własnoręcznie wykonał tablicę pamiątkową, którą umieścił na rodzinnym grobie w Wieliczce czcząc w ten sposób pamięć swego ojca. Prezydent Lech Kaczyński pośmiertnie awansował starszego posterunkowego Józefa Kutrzebę do stopnia aspiranta. W 2010 roku na cmentarzu w Wieliczce został posadzony Dąb Pamięci, by oddać cześć aspirantowi Kutrzebie, który był dobrym policjantem i dobrym człowiekiem, zginął do końca wierny przysiędze jaką złożył „Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu na powiężonem mi stanowisku pożytek Państwa Polskiego oraz dobro publiczne mieć zawsze przed oczyma; Władzy zwierzchniej Państwa Polskiego wierności dochować, wszystkich obywateli kraju w równem mając zachowaniu, przepisów prawa strzec pilnie, obowiązki spełniać gorliwie i sumiennie, rozkazy przełożonych wykonywać dokładnie, tajemnicy urzędowej dochować. tak mi Panie Boże dopomóż"( rota przysięgi wg ustawy z 1919r.pisownia oryg.) Adam Kutrzeba, wnuk aspiranta Józefa Kutrzeby został wychowany w tradycji prawdy i wolności, jak sam napisał w e- mailu do XVI LO, tradycję tę odziedziczył „ W moim przypadku przy powstaniu opozycji wobec władzy PRL w sierpniu 1980 roku włączyłem się czynnie zakładając na Politechnice Krakowskiej, której byłem studentem, NZS- Niezależne Zrzeszenie Studentów, z ramienia którego zostałem senatorem PK. 13 grudnia 1981 roku zostałem ewakuowany wraz z innymi studentami do Huty im Lenina pomagając strajkującym robotnikom. Tak więc walka o prawdę i wolną Polskę była w genach, które dał mi dziadek.”

Wywiad internetowy z panem Adamem Kutrzebą, 19 kwietnia 2018r. XVI LO
mł. isp. Grzegorz Winnicki, System szkolenia funkcjonariuszy Policji Państwowej, file:///C:/Users/Asus%20R900/Downloads/System_szkolenia_funkcjonariuszy_Policji_Panstwowej.pdf,
wyszukane 10.03.2018
Rodzina Policyjna 1939, Album, Wydanie I
Krystyna Balicka, Zagłada Policji Polskiej, www.cracovia- leopolis.pl, wyszukane 24.04.2018
Księga Cmentarna Miednoje, T.1, str. 476, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa 2005, Oficyna Wydawnicza RYTM
Newsletter Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie, Nr 7/ 2016, str.5-6, dostęp dzięki uprzejmości komisarza Franciszka Gawlika z KWP w Krakowie
www.policjapaństwowa.pl
https://policjanciwhistorii.ipn.gov.pl/pol/o-konkursie/materialy/krotka-historia-policji/592,Krotka-historia-Policji-Panstwowej.html
http://www.osrp.slaska.policja.gov.pl/
file:///C:/Users/Asus%20R900/Downloads/Lista_Katyn-Pamietamy%20(1).pdf
http://www.osrp.slaska.policja.gov.pl/?serwis=srp&dzial=historia/czas-wojny-czas-zaglady&id=175919