Henryk Domagała
Dane zespołu
Pierwszy uczeń
Drugi uczeń
Trzeci uczeń
Sylwetka policjanta
Asp. BORZYCH Franciszek – ur. w Mroczy w dniu 17.11.1890 r. s. Andrzeja i Katarzyny z domu Dzieszki, zamieszkałych przy ul. Żabiej w Mroczy. Miał kilkoro rodzeństwa. Siostry: Zofię (ur. 1880r.), Reginę (1885), Walerię (1888), Jadwigę (1893) i brata Alojzego). Ukończył 7 klas szkoły powszechnej w Mroczy, a następnie wstąpił w szeregi miejscowej policji wówczas, na tych ziemiach jeszcze pruskiej.
Z chwilą wybuchu I Wojny Światowej powołano go do armii niemieckiej, a po niezbędnym przeszkoleniu skierowano na front. Nieznane są jego frontowe dzieje. Wiadomo natomiast, że w armii cesarskiej dosłużył się stopnia unterfeldfebel (plutonowy).
Po zdemobilizowaniu na początku grudnia 1918 r. powrócił w rodzinne strony. stając się czołowym mroteckim koordynatorem tworzących się struktur przyszłego oddziału powstańczego w Mroczy. W dniach od 2 do 5 stycznia brał udział w działaniach powstańczych i o wyzwolenie miasta – Mroczy. Za bohaterstwo w walce został awansowany do stopnia sierżanta.
Po reorganizacji sił powstańczych najpierw otrzymał przydział do 9. Pułku Strzelców Wielkopolskich, (późniejszy 67. pp), z którym znalazł się na froncie wschodnim. Z końcem 1919 r. lub na początku 1920 r., jako doświadczony zawodowy policjant, skierowany został do pracy w poznańskiej Policji to jest. XI Okręgu Policji Państwowej. Jednocześnie awansowano go na stopień starszego przodownika Policji. W okresie najcięższych walk na froncie polsko - bolszewickim późną wiosną i latem 1920 r. Borzych ponownie znalazł się w szeregach 67. pp. Za zasługi bojowe awansowano go do stopnia ppor., odznaczono Krzyżem Walecznych z 3 okuciami, a w 1921 r. przyznano mu Krzyż Virtuti Militari V Klasy. Po demobilizacji ponownie podjął pracę w Poznaniu. 1 listopada 1922 r. został mianowany aspirantem Policji Państwowej.Zyskał zaufanie zarówno u przełożonych wojskowych tak i policyjnych. W 1923 r. powierzono mu dowództwo nad 3. kompanią graniczna, około 200 wielkopolskich policjantów, z którymi znalazł się na niebezpiecznym pograniczu polsko – litweskim, powiat włodzimierski, gdzie często dochodziło do prowokacji, a nawet starć z litewskim wojskiem. Po jednej z takich potyczek – pod Podkarmieniem, podczas której w brawurowy sposób pokonał Litwinów, sam zostając lekko ranny. Polski Dowódca Odcinka płk Stefan Pasławski, w rozkazie dziennym wyróżnił Borzycha za męstwo.
W rodzinnej Mroczy działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” i w Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914-1919. W marcu 1924 r. otrzymał przydział jako komendant Komendy Powiatowej Policji w Równem. Jego służba na nowym stanowisku trwała krótko i zakończyła się tragicznie. Prowadząc działania policyjno pościgowe 24 kwietnia 1924 r. został śmiertelnie postrzelony przez poszukiwanego kryminalistę o nazwisku Domański w czasie zasadzki którą ten zorganizował w lesie nieopodal wsi Nowiny. Ciało pochowano ze wszelkimi honorami we Włodzimierzu Wołyńskim w dniu 27.04.1924 r. Na jego pogrzebie był obecny Alojzy Borzych, jego brat, który także brał udział w powstaniu. Staraniem najbliższej rodziny, prochy bohaterskiego mroteckiego powstańca zostały ekshumowane i przewiezione w cynowej trumnie do Mroczy do domu rodzinnego jego siostry. Trumna najpierw spoczęła na katafalku w rodzinnym domu siostry przy ul. Kościuszki 4, gdzie odbyły się modły, a następnie w kościele pw. Św. Mikołaja w Mroczy. Po mszy szczątki przeniesiono w uroczystej procesji na miejscowy cmentarz i pochowano. W dniu 20.09.1932r. Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości przyznał pośmiertnie ppor. Borzychowi Krzyż Niepodległości. Angażując się w walki o wyzwolenie a później poświęcając swoje życie dla obrony wywalczonej wolności nie zdążył założyć rodziny. Wszystko co miał wraz z życiem oddał Polsce.
Walne zebranie sprawozdawczo - wyborcze TPPW 1919/1919 w Mroczy nadało Kołu TPPW 1919/1919 w Mroczy Uchwałą nr 9/2011 z dnia 14.01.2011r. imię ppor. Franciszka BORZYCHA (1890-1924).
Wspomnienia:
Siostrzenicy asp. Franciszka Borzycha Barbary PAJZDERSKIEJ oraz jej córki Elżbiety PAJZDERSKIEJ
Prezesa Mroteckiego Koła TPPW im. ppor. Franciszka BORZYCHA mjr Jarosława ODROBIŃSKIEGO
Zarejestrowane w formie audiowizualnej przez członków zespołu konkursowego
Oficjalna strona Urzędu Miasta i Gminy Mrocza
http://mrocza.mserwer.pl/content.php?mod=sub&cms_id=213&lang=pl&p=p58&s=s58
https://powstanie.szubin.net/biografie
Pamiatki rodzinne Barbary i Elżbiety Pajzderskich w postaci zdjęć, oryginalnych dokumentów,zachowanych notatek prasowych
Miejsce pamięci
Miejscami pamięci narodowej są obiekty takie jak cmentarze, groby oraz różnego rodzaju budowle jak i przedmioty, które są wyrazem upamiętnienia wydarzeń czy postaci odgrywającej ważną rolę w tworzeniu narodu. Miejscami, które upamiętniają wybraną przez nas postać Franciszka Borzycha są przedstawione niżej obiekty. Miejscem, które szczególnie zwraca uwagę w stronę powstańców wielkopolskich m.in. asp Franciszka Borzycha jest miejscowość Mrocza. Tam właśnie, wybrana przez nas postać żyła, walczyła wraz z powstańcami wielkopolskimi, tam też spoczywa jako zasłużony policjant i żołnierz. Na cześć jego pamięci w Mroczy zostało utworzone Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 które przyjęło za patrona ppor. Franciszka Borzycha.
Pamięć o powstańcach wielkopolskich jest bardzo żywa w Mroczy. W okresie międzywojennym, od 1921 r. 5 stycznia,odbywał się capstrzyk. Współcześnie tradycje podtrzymuje Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego oraz mieszkańcy Mroczy od 2008 r., w tym szczególnym dla Mroczy dniu tj. 5 stycznia organizują uroczyste obchody kolejnych rocznic Powstania Wielkopolskiego w obecności władz samorządowych, młodzieży, oraz zaproszonych gości.
Badając losy asp. Franciszka Borzycha odwiedziliśmy kolejne miejsca w którym zamieszkiwał wraz z rodziną. W Mroczy przy ulicy Kościuszki 4 znajduje się dawna kamienica rodziny Borzycha. Równie ważnym miejscem upamiętniającym Franciszka Borzycha jest grób znajdujący się na cmentarzu w Mroczy.Należy w tym miejscu dodać, że początkowo zwłoki asp. Borzycha zostały pochowane we Włodzimierzu Wołyńskim w dniu 27.04.1924 r. Natomiast później w wyniku starań brata, prochy bohaterskiego mroteckiego powstańca zostały ekshumowane i przewiezione w cynowej trumnie do Mroczy. Trumna najpierw spoczęła na katafalku w rodzinnym domu, gdzie odbyły się modły, a następnie w kościele pw. Św. Mikołaja w Mroczy. Po mszy, trumnę przeniesiono w uroczystej procesji na miejscowy cmentarz i pochowano. W dniu 20.09.1932r. Odwiedziliśmy kościół św.Mikołaja w którym odbyła się msza żałobna, cmentarz gdzie pochowany jest nasz bohater, plac Wolności gdzie znajduje się obelisk z tablicą memoratywną ku czci powstańców Wielkopolskich, a jednym z nich Franciszek Borzych. Obelisk został ufundowany z okazji 90. Rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Na spotkaniu z krewnymi asp. Franciszka Borzycha mogliśmy obejrzeć oryginalne zdjęcia i dokumenty dotyczące jego osoby.
Żywa lekcja historii
Konspekt zajęć/lekcji ,, Żywa lekcja historii ''
1) Prowadzący: Anita Książek, Marta Grobelska, Kacper Woźnica
2) Przedmiot: Edukacja Policyjna
3) Temat: Ocalić od zapomnienia – Franciszek Borzych
4) Zagadnienia: Przybliżenie sylwetki postaci, opowiedzenie o jej losach, omówienie miejsc pracy, śmierci asp. Franciszka Borzycha.
5) Czynności ucznia:- Zna postać asp. Franciszka Borzycha- Zna wydarzenia z życia postaci- Podaje podstawowe wiadomości dotyczące Powstania Wielkopolskiego oraz działań powstańczych w Mroczy - Zna los omawianej postaci- Wymienia ważne miejsca związane z postacią asp. Franciszka Borzycha
6) Zagadnienia wychowawcze: - Kształtowanie pamięci narodowej- Ukazanie postaci historycznej, i przybliżenie jej losów podczas wojny. Budowanie etosu policjanta
7) Metody pracy: Elementy wykładu, praca z prezentacją multimedialną, filmem, rozwiązywanie zadań, tworzenie notatki, dyskusja
8) Forma pracy: Indywidualna i zbiorowa
9)Zagadnienia podstawowe: - znajomość postaci, faktów z jej życia- wskazanie ważnych miejsc związanych z bohaterem lekcji- świadomość wydarzeń powstania wielkopolskiego oraz powstania w Mroczy
10) Stosowane środki dydaktyczne: - film- prezentacja multimedialna- dyskusja- krzyżówka
11) Przebieg zajęć: - Wprowadzenie klasy, czynności organizacyjne ( sprawdzanie obecność, itd.)- Podanie tematu zajęć, naświetlenie celu lekcji, kilka słów wstępu- Wprowadzenie nowego materiału przy pomocy prezentacji- Wprowadzenie do filmu, przedstawienie go- sprawdzenie informacji zdobytych i podsumowanie w formie krzyżówki- zakończenie zajęć podsumowując kilkoma słowami. W lekcji udział wzięło 17 uczniów ze szkoły podstawowej nr 9 w Inowrocławiu.