Mariusz Rozwód
22-100
Chełm
Lubelskie
Dane zespołu
Pierwszy uczeń
Drugi uczeń
Trzeci uczeń
Sylwetka policjanta
Leon Błażej Zwoliński urodził się 20 września 1896 roku w Wielączy (pow. zamojski). Dzieciństwo spędził w Pawłowie (pow. chełmski), gdzie jego ojciec Franciszek w latach 1897 – 1928 był organistą w parafii rzymskokatolickiej. Po ukończeniu 2 klas gimnazjum rosyjskiego, podjął naukę w szkole rolniczej w Mieczysławowie (pow. kutnowski), którą musiał przerwać w związku z wybuchem I Wojny Światowej.
Od września 1914 roku do lipca 1915 roku odbywa praktykę w majątku Białki (pow. sokołowski).
W okresie od 1 września 1915 roku do 18 lutego 1918 roku był żołnierzem 2. pułku ułanów II Brygady „Karpackiej” Legionów Polskich. 5 szwadron, w którym służył, brał udział w dniu 25 października 1915 roku w bitwie pod Kuklą i Kamieniuchą (obecnie Ukraina). Po internowaniu w lutym 1918 roku 2. pułku ułanów był więziony w obozach w Huszt (obecnie Ukraina) i Mármaros-Sziget (obecnie Rumunia). Po kilku tygodniach, w końcu marca 1918 r. udało mu się zbiec z obozu i po blisko miesięcznych perypetiach przez Borysław, Przemyśl i Lublin dotarł w swoje rodzinne strony. Organizacja tej niebezpiecznej wyprawy była możliwa dzięki pomocy członkiń Ligi Kobiet i członków Polskiej Organizacji Wojskowej. W rodzinnym Pawłowie zaangażował się w działalność lokalnego koła POW, a we wrześniu 1918 r. zorganizował posterunek służby bezpieczeństwa. W dniu 3 listopada 1918 roku, wraz z innymi członkami załogi posterunku i mieszkańcami Pawłowa, rozbroił rezydującą w Pawłowie austriacką żandarmerię i oddział niemieckich żołnierzy. Służył w Milicji Ludowej (Pawłów do lutego 1919 r.) i Policji Komunalnej (Krzywiczki marzec – maj 1919 r.; Rejowiec maj – lipiec 1919 r.), skąd w naturalny sposób trafił do Policji Państwowej, w której rozpoczął służbę na stanowisku komendanta posterunku w Rejowcu (pow. chełmski).
Z dniem 1 października 1919 r. Leon Zwoliński został przeniesiony do powiatu janowskiego, gdzie kolejno zajmował następujące stanowiska: komendanta Posterunku PP w Wilkołazie (1 październik-1 listopad 1919 r.); instruktora szkolenia wojskowego w Komendzie Powiatowej Policji Państwowej w Janowie Lubelskim (1.11.1919-1.04.1920 r.). Po otrzymaniu awansu na starszego przodownika (1 kwietnia 1920 r.) został skierowany na kurs w szkole teoretyczno-praktycznej przy Komendzie Głównej Policji Państwowej w Warszawie (1.04 – czerwiec 1920 r.), który ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Później pełnił funkcję komendanta Posterunków w Urzędowie (1.08-1.10.1920 r.), Kraśniku (1.10.1920-1.04.1921 r.), Zaklikowie (1.04-1.09 1921 r.), Urzędowie (1.09.1921-1.01.1926), Zakrzówku (1.01.1926-1.03.1930 r. i 1.07.1930-1.05.1931 r.).
Niedługo po rozpoczęciu służby w Zaklikowie, bo w dniu 20 kwietnia 1921 roku poślubia Kazimierę Siebielec, kancelistkę Sądu Pokoju w Kraśniku. Ślub odbył się w Pawłowie. Małżeństwo zaowocowało trójką dzieci, z których pierwsze, córka Danuta zmarła osiem miesięcy po narodzinach. Kolejne dzieci to urodzona w Urzędowie córka Henryka Anna (17.07.1924 r.) i urodzony w Zakrzówku syn Janusz Tadeusz (17.07. 1926 r.).
W okresie od 10 marca do 1 lipca 1930 roku uczestniczył w ośmiotygodniowym kursie dla instruktorów powiatowych w Szkole Szeregowych PP w Żyrardowie oraz kursie w Szkole Obrony Przeciwchemicznej w Warszawie. Najprawdopodobniej w maju 1931 roku awansuje na stanowisko zastępcy komendanta powiatowego PP w Janowie Lubelskim, łącząc te obowiązki z funkcją instruktora powiatowego na powiat janowski, które zakończył realizować wiosną 1935 roku, w związku z likwidacją tego stanowiska w Policji Państwowej.
W tym też czasie, będąc nadal zastępcą komendanta powiatowego, obejmuje stanowisko komendanta posterunku PP w Janowie Lubelskim. Obie te funkcje pełni do momentu zakończenia działań związanych z ewakuacją policjantów z Janowa Lubelskiego do Chełma. Na przełomie 1936/1937 roku razem z podległymi policjantami organizuje akcję dokarmiania najbiedniejszych dzieci w Janowie Lubelskim. Z pomocy policjantów korzystało 26 dzieci, które raz dziennie mogły liczyć na ciepły posiłek, przygotowany za pieniądze z dobrowolnych składek policjantów.
We wrześniu 1938 roku zostaje prezesem utworzonego Policyjnego Klubu Sportowego w Janowie Lubelskim. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w listopadzie 1932 roku Zwoliński uzyskał Państwową Odznakę Sportową klasy II.
W okresie służby w Policji Państwowej starszy przodownik Leon Zwoliński był wielokrotnie wyróżniany medalami i odznaczeniami państwowymi oraz odznakami pamiątkowymi. W 1932 roku otrzymał Krzyż Niepodległości, w 1936 i 1938 roku otrzymał Brązowy Krzyż Zasługi. Posiadał także Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921, Medal Srebrny Za Długoletnią Służbę, Medal Brązowy Za Długoletnią Służbę, Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych, których dokładne daty przyznania nie zostały dotychczas ustalone.
Podczas okupacji niemieckiej, choć na początku nie miał takiego zamiaru, rozpoczął służbę w Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa, podejmując jednocześnie działalność konspiracyjną. Początkowo, najprawdopodobniej od 20 XI 1939 r. był komendantem posterunku w Kawęczynie. Następnie od 15 III 1940 r. rozpoczął wykonywanie obowiązków na stanowisku kierownika jednego z dwóch rejonów Policji Polskiej, na jakie został podzielony powiat janowski. Swoją siedzibę zorganizował w Urzędowie. Na początku czerwca 1940 r. zagrożony aresztowaniem, porzucił służbę w Policji Polskiej GG, co skutkowało wydaniem przez władze okupacyjne zaocznego wyroku śmierci. Od tego czasu ukrywał się u różnych osób w takich miejscowościach jak Chruślina, Ratoszyn, posługując się danymi osoby z podrobionego dowodu, wystawionego na Michała Kotowicza. Kontynuuje swoją działalność konspiracyjną. Z czasem zostaje mianowany na kierownicze stanowisko w Wojskowej Służbie Ochrony Powstania. Uczestniczył w pracach redakcji konspiracyjnej gazety „Wici Żołnierskich” oraz organizacji punktów, w których słuchano zakazanego przez okupantów radia. W lipcu 1944 roku bierze czynny udział w organizacji przyjmowania i zabezpieczenia zrzutów dokonywanych przez lotnictwo alianckie. Działa w ramach oddziałów partyzanckich dowodzonych przez porucznika Stanisława Łokuciewskiego – „Małego”.
Obserwując poczynania nowych władz wobec byłych żołnierzy Armii Krajowej, podejmuje decyzję o wyjeździe na teren Ziem Odzyskanych. Tam początkowo pracował w sądach okręgowych w Bartoszycach i Wałczu jako kancelista - do 1 października 1947 roku. Później powrócił na teren województwa olsztyńskiego i od stycznia 1947 roku rozpoczął pracę jako rządca w majątku Łężany w powiecie reszelskim, dokąd przybyła też jego żona. Warto tutaj wspomnieć, że od 1 września 1946 roku w odległym ok. 40 km Barczewie zamieszkuje jego brat Jan, którego żona Helena obejmuje w tamtejszej szkole stanowisko nauczycielki kierującej tą placówką. Jan Zwoliński i drugi brat Leona Zwolińskiego, Remigiusz byli także żołnierzami Armii Krajowej. W dniu 10 kwietnia 1947 roku, Leon Zwoliński pojawił się w kraśnickim Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego, w którym przed Komisja Amnestyjną ujawnił się jako były żołnierz Armii Krajowej. W latach 1950/1958 roku pracował w PGR Górowo w powiecie iławeckim.
Po przejściu na emeryturę powraca na Lubelszczyznę i zamieszkuje z żoną w Lublinie. Zmarł po ciężkiej chorobie 5 sierpnia 1966 roku w Janowie Lubelskim, gdzie dwa dni później, 7 sierpnia 1966 r., został pochowany na cmentarzu parafialnym.
L. Zwoliński, Pamiętnik spod strzechy, Biłgoraj brak roku wydania
Atlas Ziem Odzyskanych 1947, mapa 4
Głos Koleżeński, Czasopismo Szkoły Rolniczej w Mieczysławowie z 15 grudnia 1928 r. str. 4 i 7
Głos Lubelski z 15 września 1938 r., str. 5
Głos Pawłowa nr 26, listopad 2013, str. 12-15
Głos Pawłowa nr 44, czerwiec 2018, str. 4-6
Janowskie Korzenie nr 18, str. 46-51
Janowskie Korzenie nr 19, str. 71-72
Janowskie Korzenie nr 37, str. 46-47
Na posterunku nr 16 z dnia 18 kwietnia 1937 r., str. 18
Światowid z 10 sierpnia 1935 r., str. 8-9
Księga małżeństw Parafii św. Jana Chrzciciela w Pawłowie 1921 r. akt 21
Księga zmarłych w Parafii Rzymsko-Katolickiej św. Jana Chrzciciela w Janowie Lubelskim 1966 r. akt 72
Archiwum Państwowe w Lublinie syg. 35/453/0/-/2 i 35/448/0/3/496; 498; 499
Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Chełmie syg. 36/102/0/1/26 k. 2
Archiwum Państwowe w Zamościu syg. 88/644/0/-/20 akt 207
IPN BU 3065/4
IPN Lu 08/72/1
Monitor Polski 1932 nr 293 poz. 341
Monitor Polski 1936 nr 66 poz. 134
Monitor Polski 1938 nr 157 poz. 283
Zdjęcia przekazane przez:
Muzeum Regionalne w Janowie Lubelskim,
Marka Woszczyńskiego,
Stefana Kurczewicza,
Radosława Czubę.
Relacje ustne: Stefan Kurczewicz, Łukasz Pasztaleniec, Radosław Czuba, Tomasz Zdybel.
Legiony – Strona 2 – Muzeum Regionalne w Jaśle (muzeumjaslo.pl) [dostęp 10 maja 2023 r.]
Legiony – Muzeum Regionalne w Jaśle (muzeumjaslo.pl) [dostęp 10 maja 2023 r.]
SiML_22_Surmacz_Malgorzata_Szkola_Staszica.pdf (zamek-lublin.pl) [dostęp 15 maja 2023 r.]
www.facebook.com/pracowniahistoryczna/photos/a.247853922033022/1369886403163096/ [dostęp 11 maja 2023]
https://polona.pl/item-view/76ce0390-96f9-4403-aaa6-d0a6cee15ea3?page=17 [dostęp 9 maja 2023 r.]
www.youtube.com/watch?v=jbZSQxEfTns [dostęp 7maja 2023 r.]
Narodowe Archiwum Cyfrowe
szukajwarchiwach.gov.pl
Tłumaczenia z języka rosyjskiego Przemysław Portuś
Miejsce pamięci
Miejsce nr 1
Grób znajduje się w Sektorze E, po prawej stronie od bramy wejściowej. Ze zdjęć przekazanych przez p. Marka Woszczyńskiego wynika, że obecny nagrobek jest trzecią wersją. Dołączamy zdjęcia wersji nr 1 i obecnego stanu. Nieopodal grobu Leona Zwolińskiego znajduje się mogiła post. Edwarda Jezierskiego, który zginął podczas służby w dniu 22 września 1927 r.
Lokalizacja miejsce nr 1: ul. Bialska 92, 23-300 Janów Lubelski
Miejsce nr 2
Tablica dedykowana jest mieszkańcom Pawłowa i dawnej Gminy Pawłów, uczestnikom walk o wolność i niepodległość Polski. Powstała z inicjatywy członków Stowarzyszenia Przyjaciół Pawłowa. Pierwotnie miała być poświęcona Leonowi Zwolińskiemu. Załączamy zdjęcie tablicy i skan pisma z IPN Oddział w Lublinie. Ogólny widok obiektu jest widoczny na zdjęciach dołączonych w części "Żywa lekcja historii"
Lokalizacja miejsce nr 2: Rynek 1, 22-172 Pawłów
Żywa lekcja historii
Naszą lekcję historii przeprowadziliśmy w Szkole Podstawowej w Pawłowie w dniu 26 maja 2023 roku. Poza uczniami i nauczycielami w lekcji uczestniczyli także policjanci z Komisariatu Policji w Rejowcu (w jego rejonie odpowiedzialności znajduje się Pawłów) i Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Pawłowa p. Stefan Kurczewicz. Poza naszym zespołem w lekcji uczestniczyły dwadzieścia dwie osoby.
Przygotowując się do lekcji odwiedziliśmy trzy miejscowości, w których w II RP pełnił służbę Leon Zwoliński tj. Urzędów, Janów Lubelski i Pawłów. Mieliśmy okazję "dotknąć" miejsc, w których przed nami przebywał nasz bohater. Zostały one opisane przez niego w pamiętniku, którego redakcyjny tytuł brzmi "Pamiętnik spod strzechy".
Podczas lekcji wykorzystaliśmy przygotowaną prezentację, która spotkała się z zainteresowaniem uczestników lekcji. Wynikało to między innymi z tego, że znajdują się w niej zdjęcia dokumentów, zawierające nazwiska mieszkańców Pawłowa, sprzed ponad stu lat, a które nadal są popularne pośród obecnych mieszkańców Pawłowa. Są w niej także zdjęcia z obiektami z terenu Pawłowa.
W trakcie przedstawiania drugiej części naszej prezentacji, uczestnicy zmierzyli się z przygotowanym dla nich zadaniem. Było ono związane z pomyłką (jedną z wielu) popełnioną przez autora lub p. Dąbrowskiego, który sporządził kopię tego pamiętnika w 1970 roku (była ona wykorzystana przy przygotowywaniu druku pamiętnika), a dotyczącą daty rozbrojenia posterunku żandarmerii austriackiej w Pawłowie (patrz prezentacja część 2 i załącznik pod nazwą "Zadanie"). W trzeciej części naszej prezentacji poświęciliśmy także jeden slajd pani Kazimierze Zwolińskiej, która podobnie jak inne małżonki policjantów, uczestniczyła w różnorodnych przedsięwzięciach charytatywnych. Podczas prezentowania części czwartej, uczestnicy lekcji wysłuchali nagrania jednej z audycji Polskiego Radia nadawanej w okresie wojny z Londynu.
Na zakończenie tej części lekcji zajął głos p. Stefan Kurczewicz, który jest autorem dwóch artykułów dotyczących Leona Zwolińskiego, opublikowanych w „Głosie Pawłowa”. Przedstawił także w zarysie działalność Stowarzyszenia Przyjaciół Pawłowa. Po jego wystąpieniu, udaliśmy się wszyscy pod dawną siedzibę urzędu gminy w Pawłowie, gdzie na ścianie budynku została zainstalowana tablica, upamiętniająca mieszkańców Pawłowa i gminy Pawłów uczestniczących w walkach o wolność i niepodległość Polski. Tablica ta pierwotnie miała być poświęcona Leonowi Zwolińskiemu. Pod tablicą zapaliliśmy znicz i uczciliśmy ciszą upamiętnione osoby.
