Policjanci w służbie historii Wiktor Kirszke - Konkurs Policjanci w służbie historii - edycja II -

Policjanci w służbie historii Konkurs dla uczniów „klas mundurowych”

Nawigacja

Konkurs Policjanci w służbie historii - edycja II

Renata Bielecka


Nazwa szkoły
Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego

Dane zespołu

Nauczyciel – Opiekun - imię i nazwisko
Renata Bielecka

Pierwszy uczeń

Uczeń 1 – imię i nazwisko
Wiktor Kirszke

Drugi uczeń

Uczeń 2 – imię i nazwisko
Patryk Środa

Trzeci uczeń

Uczeń 3 – imię i nazwisko
Izabela Ogonek

Miejsce pamięci

Nazwa miejsca
Iłżeckie Mauzoleum
Lokalizacja
Obelisk z tablicą pamięci.
"Lista Pamięci obywateli ziemi Iłżeckiej zamordowanych przez NKWD w 1940r. w miejscach kaźni na terenie ZSRR"
Więcej
Dokładny opis miejsca

Inicjatywę budowy pomnika, który będzie upamiętniał bohaterów ziemi iłżeckiej zamordowanych na wschodzie podjęło Iłżeckie Towarzystwo Historyczno – Naukowe w 2009r. Grupa pasjonatów, dla których dzieje Małej Ojczyzny stanowią ważny obszar aktywności patriotycznej postanowiła przywrócić honor i upamiętnić tych, których tragiczne losy przez prawie 50 lat próbowano skrywać i fałszować. Do akcji włączyły się rodziny ofiar, sympatycy historii i mieszkańcy Iłży.

Listę ofiar Zbrodni Katyńskiej uzupełniono o tych, którzy zmarli z wycieńczenia w obozach jenieckich lub zagięli na terenach ZSRR. Pierwotną nazwę tablicy "Lista pamięci obywateli ziemi iłżeckiej-ofiar Zbrodni Katyńskiej 1940r" zmieniono na "Lista Pamięci obywateli ziemi Iłżeckiej zamordowanych przez NKWD w 1940r. w miejscach kaźni na terenie ZSRR". Tablica upamiętnia także ofiary katastrofy lotniczej spod Smoleńska z 10 kwietnia 2010 roku, w której zginęła delegacja polska na obchody 70 rocznicy Mordu Katyńskiego z prezydentem Lechem Kaczyńskim na czele.

Napisy na pomniku prezentują się następująco:
Lista pamięci Obywateli Ziemi Iłżeckiej zamordowanych przez NKWD w 1940 r.w miejscach kaźni na terenie ZSRR
1. kpr. Cichosz Ludwik ur. 1913 r. Iłża, zg. 1941 rep.Komi
2. por. Dąbrowski Czesław ur. 1908 r. Iłża Katyń
3. kpt. Dąbrowski Stefan ur. 1892 r. Iłża Charków
4. mjr Jabłoński Władysław ur. 1892 r. Iłża Katyń
5. por. Karczewski Marian ur. 1889 r. Wielgie Charków
6. pkom. Młodzikowski Adam ur. 1900 r. Kazanów Miednoje
7. por. Oficjalski Piotr ur. 1901 r. Krzyżanowice Katyń
8. st. post. PP Orzeł Jan ur. 1907 r. Starosiedlce Ukraina
9. por. Przydatek Adam ur. 1893 r. Sienno Katyń
10. por. Senderowski Wacław ur. 1914 r. Ciecierówka Katyń
11. mjr Sobieszyński Józef ur. 1895 r. Seredzice Katyń
12. kpt. Wólczyński Andrzej ur. 1911 r. Sieredzice Katyń
13. asp. PP Zębala Stefan ur. 1888 r. Iłża Twer
14. por. Zieliński Stanisław ur. 1894 r. Michałow Katyń
CZEŚĆ PAMIĘCI 96 OFIAROM KATASTROFY SAMOLOTU Tu- 154 POD SMOLEŃSKIEM, LECĄCEGO Z POLSKĄ DELEGACJĄ NA CZELE Z PREZYDENTEM R.P. LECHEM KACZYŃSKIM I JEGO MAŁŻONKĄ W DNIU 10 KWIETNIA 2010 R. NA OBCHODY ROCZNICY ZBRODNI KATYŃSKIEJ.
Obelisk i tablicę ufundowały Rodziny i Społeczeństwo Ziemi Iłżeckiej 2010r.

Do odsłonięcia tablicy pamięci na Mauzoleum Iłżeckim doszło 11.11.2010 roku. Rok po uroczystości odsłonięcia pomnika na jego cokole przyklejono tabliczkę z nazwiskiem .

Czarna tablica umieszczona jest na potężnym bordowym kamieniu, który stoi na postumencie. Jest wykonana z granitu. Nazwisko naszego bohatera Stefana Zębali umieszczone jest na pozycji numer 13. Na kamieniu powyżej tablicy, umieszczona jest także podobizna Matki Boskiej Katyńskiej- tulącej postać z przestrzeloną głową. Symbolizuje to Jej opiekę nad zmarłymi ofiarami Mordu Katyńskiego. Otoczenie mauzoleum - mogił żołnierzy polskich poległych w walce z okupantem w bitwie pod Iłżą i Piotrowym Polem, w tym wielu bezimiennych, wprawia w zadumę i daje pełny obraz okrucieństwa II wojny światowej, ze strony dwóch agresorów Niemiec i ZSRR.

Mauzoleum jest częścią cmentarza, łatwo więc odwiedzając groby bliskich, pochylić głowę, zapalić znicz i pomodlić się w intencji ofiar.

Uroczystości:
Co roku w niedzielę w ok. 8-9 września organizowane są uroczystości upamiętnienia ofiar II wojny światowej, w tym żołnierzy WP Armii Prusy, którzy zginęli w bitwie pod Iłżą 1939r. oraz ofiar Zbrodni Katyńskiej. Uroczystości rozpoczyna msza święta w intencji wszystkich poległych w kościele parafialnym. Następnie - przy dźwiękach iłżeckiej orkiestry dętej uczestnicy maszerują na Cmentarz - Mauzoleum, by oddać hołd i złożyć wiązanki kwiatów. Młodzież Domu Kultury przygotowuję część artystyczną. Uczniowie klas mundurowych wojskowo - policyjnych z naszej szkoły chętnie i aktywnie uczestniczą w tej uroczystości. Tradycją naszą jest udział pocztu sztandarowego, plutonu reprezentacyjnego, a także pełnienie warty honorowej przy pomniku.

W odległym Odechowie posadzono Dąb Katyński Stefana Zębali nr Certyfikatu 4325/11740/WE/2012, ale zupełny brak związku naszego bohatera i jego rodziny z tą miejscowością, a przede wszystkim nasz coroczny, osobisty udział w upamiętnianiu ofiar Zbrodni Katyńskiej, w tym asp.PP Stefana Zębali, był kryterium wyboru miejsca pamięci na Iłżeckim Mauzoleum.

Zdjęcia

Żywa lekcja historii

Opis przeprowadzonej żywej lekcji historii

Temat:„Ofiary Zbrodni Katyńskiej – Stefan Zębala”.

Data realizacji:26 kwietnia 2018 roku.

Miejsce: Sala gimnastyczna, sala lekcyjna CKZiU w Chwałowicach.

Adresaci: Uczniowie ostatnich klas PSP (obecnie ostatnie klasy gimnazjalnych oddziałów)

Uczestnicy: zaproszeni uczniowie klasy III d oddziału gimnazjalnego PSP w Iłży 30 osób

Goście honorowi:
Komendant Komisariatu Policji w Iłży -podkom. Krzysztof Wicik
Wnuk Stefana Zębali - pan Roman Zaborowski z Warszawy
Wnuczka Józefa Zębali, brata Stefana – pani Ewa Sotowska z Prędocina.

Cele lekcji:
• Przypomnienie historii Zbrodni Katyńskiej
• Poznanie losów jednego z bohaterów tamtych tragicznych wydarzeń –aspiranta PP Stefana Zębali, związanego z ziemią iłżecką.
• Budzenie empatii i współczucia .
• Kształtowanie postaw patriotycznych.
• Wzmacnianie tożsamości narodowej.
Dekoracja :
 Symboliczny krzyż katyński
 Pięć symbolicznych mogił – Katyń, Charków, Miednoje, Bykownia, „?”.
 Tablica z mottem :
„JEŚLI ZAPOMNIMY O NICH, TY BOŻE ZAPOMNIJ O NAS.”
– Adam Mickiewicz
 Gazetka o Stefanie Zębali
Fotografie i pamiątki rodzinne.

Przebieg żywej lekcji historii:
1. Akademia w 78 rocznicę Zbrodni Katyńskiej
2. Katyński Apel Poległych
3. Spotkanie uczniów z rodziną Stefana Zębali

Sprawozdanie z przebiegu lekcji:

Lekcję rozpoczęliśmy krótką akademią z okazji 78 rocznicy Zbrodni Katyńskiej na sali gimnastycznej, która przedstawiła tragizm losów polskich jeńców zamordowanych przez NKWD w 1940r. Symboliczne mogiły cmentarzy: Katyń, Miednoje, Charków , Bykownia i „?” obrazowały ogrom zbrodni, której wszystkich ofiar jeszcze nie poznano.

Po zaciągnięciu honorowej warty przy symbolicznym krzyżu katyńskim odczytany został Katyński Apel Poległych z imiennym przywołaniem ofiar mordu katyńskiego z ziemi iłżeckiej, w tym funkcjonariuszy PP, zakończony salwą honorową w wykonaniu naszych szkolnych kolegów.

Po tej doniosłej części uczestnicy spotkali się z panem Romanem Zaborowskim – wnukiem naszego bohatera, który bardzo ciekawie opowiadał o swoim dziadku Stefanie. Dowiedzieliśmy się, że nasz bohater uwielbiał się uczyć i czytać książki. Przejmująca historia syna Bronisława szukającego ojca i odwaga jego córki Anny w dociekaniu prawdy dowodzi, że Stefan Zębala przekazał swoim dzieciom wiele wartości.

Pani Ewa Sotowska- wnuczka więźnia obozu w Kozielsku Józefa Zębali - brata Stefana, zaapelowała do uczestników, aby zachowali w sercach i nieśli dalej pamięć o bohaterach tamtych dni.

Zaproszona rodzina nie ukrywała swojego wzruszenia, ponieważ dzięki nam poznali się i było to ich pierwsze w życiu spotkanie.

Po lekcji pan Roman udzielił nam wywiadu i wspólnie odbyliśmy sentymentalną podróż po Iłży śladami Stefana Zębali.

Uczniowie „gimnazjaliści” nie uczestniczyli dotąd w takiej lekcji. Poznali rozmiary Zbrodni Katyńskiej i z empatią słuchali opowiadań rodziny aspiranta Policji PP. Zrozumieli, że pamięć o bohaterach tamtego, krwią płynącego katyńskiego dramatu polskich rodzin musi być przez nich pielęgnowana i przekazywana następnym pokoleniom .
Nabiera to sensu w obliczu rozgrywających się obecnie na terenie USA wydarzeń związanych z decyzją usunięcia pomnika katyńskiego w Jersey City.

Dokumentacja z lekcji:

Film: Katyński Apel Pamięci w Chwałowicach (7.42 min.)
https://www.youtube.com/watch?v=mHIv1sXehZw


Film: Spotkanie z Rodziną Stefana Zębali (4.53 min.)
https://www.youtube.com/watch?v=8Hfv-jb7lQI



Artykuły w prasie lokalnej:
Echo Dnia Radomskie z dnia 04.05.2018r.

Strona szkoły www.ckuchwalowice.pl

Zdjęcia
Pliki
Plik 1 Plik 2 Plik 3 Plik 4 Plik 5
Plik ZIP lub RAR
-

Sylwetka policjanta

Imię i nazwisko policjanta
Stefan Zębala
Lata życia
1988-1940
Opis postaci

Postać Stefana Zębali.
Nazwisko naszego bohatera odnaleźliśmy na pomniku „katyńskim” na iłżeckim Mauzoleum. Żywiliśmy nadzieję, że łatwo skontaktujemy się z rodziną urodzonego w Iłży, pracującego w Radomiu Stefana Zębali. Jakże się myliliśmy.

Potomków rodziny Zębalów próżno szukać w Iłży i Radomiu. Syn Bronisław- uczestnik wojny pozostał w Wielkiej Brytanii i wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Młodszy syn Władysław wyjechał do Szczecina, córka Anna zamieszkała z mężem w Poznaniu. Nasza determinacja przyniosła oczekiwane rezultaty.
Odnaleźliśmy wnuka Stefana Zębali po córce Annie - Romana Zaborowskiego zamieszkałego obecnie w Warszawie oraz wnuczkę brata Stefana Zębali Józefa zamieszkałą w Prędocinie.

Z własnoręcznie napisanego przez naszego bohatera życiorysu, pamiętnika córki Anny, dokumentów ze zbiorów rodzinnych oraz rozmów z odszukaną rodziną możemy stworzyć poniższy opis postaci.

Stefan Zębala urodził się 04. 07. 1888 w Iłży w powiecie iłżeckim, w województwie kieleckim. . Jego rodzicami byli włościanie Józef i Waleria z Wołoszyńskich, którzy mieszkali w Iłży na ulicy Podzamcze 6 tuż u podnóża góry zamkowej. Rodzina utrzymywała się z niewielkiego gospodarstwa rolnego ( 2 morgi). Uczęszczał do Szkoły Powszechnej w Iłży. Był bardzo dobrym i zdolnym uczniem. Biegle posługiwał się językiem polskim i językiem rosyjskim. Po ukończeniu szkoły w 1904 roku pomagał rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa. W 1917 przystąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej .
Po zakończeniu wojny ożenił się z Agnieszką Lisowską , panną z Iłży. Małżeństwo zamieszkało w domu rodzinnym Stefana. Pierwszy syn Maciuś umarł na koklusz. 14 maja 1921r. na świat przychodzi syn Bronisław. Stefan postanawia szukać pracy.
W 1922r. wyjeżdża na kresy wschodnie i wykorzystując swoje zdolności i umiejętności przyjmuje posadę nauczyciela szkoły ludowej. Jak sam pisze w życiorysie musiał zrezygnować z tego stanowiska z przyczyn zdrowotnych. Wraca na krótko do pozostawionej w Iłży rodziny. Sytuacja materialna staję się coraz trudniejsza, więc w 1923r. ponownie udaje się na kresy. Kończy 6 tygodniowy kurs posterunkowego w Szkole Policyjnej w Wilnie i rozpoczyna służbę na posterunku policji państwowej w Oszmianie, w województwie wileńskim, nieopodal Wilna. Po kilku miesiącach przyjeżdża do niego żona z synkiem Bronkiem. Rodzina zamieszkała we wsi Kucewicze pod Oszmianą.
W tym pięknym miasteczku na świat przychodzą kolejne dzieci. Córka Regina umiera po kilku miesiącach życia. W 1927r rodzi się córka Anna, a rok później syn Władek. Sytuacja rodziny Zębalów stabilizuje się. O trudach pracy policjantów w Oszmianie dowiedzieliśmy się z publikacji Łokuciewskego, A., Zubiela J. "Pamiętnik zjazdu gospodarczego w Oszmianie w dniu 11 października 1931 roku" . Społeczeństwo 7 tysięcznej Oszmiany jest wielokulturowe. Miasto zamieszkują Polacy, Białorusini, Litwini, Rosjanie i Żydzi, praca policjanta wymagała odwagi, taktu i wyzbycia się uprzedzeń. Policjanci muszą interweniować w różnych sprawach: rabunkowych, pobicia, znieważania, konfliktów społecznych i religijnych. Funkcjonariusze policji nie mają ustalonych godzin pracy, Stefan Zębala jak wspomina córka Anna w pamiętniku wraca do domu wieczorem. Policjanci Oszmiany ofiarnie pomagali mieszkańcom w czasie wielkiej powodzi w 1927r.Ten wyczyn opisany jest w "Roczniku Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego Humanistycznego im. Jana Śniadeckiego w Oszmianie" 1927r.” zamieszczonym przez Dolnośląską Biblioteką Cyfrową.
Stefan jest spokojnym, kulturalnym człowiekiem. Pogodny, życzliwy, potrafił zjednywać sobie ludzi. Dobrze wywiązywał się z przydzielonych zadań.

Nasz bohater uwielbiał czytać książki. Ze wspomnień żony wiemy, że z miłości do literatury wystarał się o utworzenie w Oszmianie polskiej biblioteki, do której książki sam przywoził z pobliskiego Wilna. Zyskuje tym sobie szacunek społeczeństwa i zwierzchników.
19 XII 1933r. za pracę w dziele odzyskania niepodległości Stefan Zębala odznaczony został Medalem Niepodległości. Nominację podpisał Przewodniczący Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości Józef Piłsudski. 1 IV 1934r. Stefan Zębala awansuje na starszego posterunkowego. Za wzorową służbę odznaczony zostaje Brązowym Krzyżem Zasługi po raz pierwszy.

Stefan Zębala był bystrym, inteligentnym obserwatorem zmieniającej się sytuacji politycznej w Europie. Przed wybuchem II wojny Światowej usilnie starał się o przeniesienie na służbę blisko rodzinnej Iłży. Wzorowy mąż i ojciec chciał zapewnić bezpieczeństwo swojej rodzinie na wypadek wojny. 08.05.1938r. przeniesiony został do województwa kieleckiego z przydziałem do II Komisariatu w Radomiu. Rodzina zamieszkała na ul. Moniuszki 7 m. 5.

We wrześniu 1939r oddelegowany do IV Komisariatu w Radomiu. Już pierwszego dnia wojny na Radom spadły pierwsze bomby lotnicze. Zbombardowane zostało lotnisko na Sadkowie. Kilka bomb spadło na centrum, w tym jedna na ulicę R. Truagutta, niedaleko domu naszego bohatera. Stefan Zębala zdawał sobie sprawę, że Radom w którym od 1927r. działała Fabryka Broni, jest miastem strategicznym. Nie jest bezpiecznym miejscem dla jego ukochanej rodziny. Odwiózł więc swoich bliskich do rodzinnej Iłży, a sam wrócił do Radomia na służbę.Wtedy rodzina widziała naszego bohatera po raz ostatni. Rodzina nie otrzymała od niego już żadnych wiadomości.
Najstarszy syn z narażeniem życia podjął próbę odszukania ojca na wschodzie, ale został schwytany przez sowietów i wysłany do gułagu Workuta pod koło polarne. Przyłączył się do formowanej Armii Andersa i przez Afrykę dostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie do końca wojny służył w Dywizjonie 304. Rodzina domyślała się, że Stefan Zębala zginął w Katyniu, ale powojenne władze komunistycznego państwa w myśl „poprawności politycznej” zatajały prawdę. W 1968r. zmarła żona Stefana- Agnieszka. Córka Anna na wybudowanym mamie grobie, z narażeniem swojego życia zamieściła również tablicę nagrobną ojca :Stefan Zębala urodzony w 1888r. zginął w 1940r. w Katyniu.

Na prawdę o śmierci Stefana Zębali trzeba było czekać prawie pięćdziesiąt lat. Z ujawnionych dokumentów wynika, że Stefan Zębala przebywał w sowieckim obozie jenieckim w Ostaszkowie. Zdaniem szefa NKWD Ł.Berii „Polscy jeńcy są zawziętymi, pełnymi nienawiści wrogami ustroju sowieckiego, którzy oczekują uwolnienia w celu podjęcia aktywnej walki o przywrócenie państwa polskiego.”Na mocy decyzji najwyższych władz sowieckich z 5 marca 1940r. los polskich jeńców został przesądzony.

Nazwisko naszego bohatera znajduje się na liście egzekucyjnej NKWD z dnia 05.05.1940r. nr. 054/1/s.309/poz.9/sprawa 4101. Stefan Zębala przewieziony został z obozu w Ostaszkowie do Kalinina (obecnie Twer), gdzie zginął od strzału w potylicę w piwnicach budynku Obwodowego Zarządu NKWD. Ciało wywieziono i wrzucono do masowego grobu w miejscowości Miednoje.

Minister obrony narodowej Aleksander Szczygło decyzją nr 439/MON z dnia 5 października 2007 roku awansował pośmiertnie funkcjonariuszy Policji Państwowej - ofiary Zbrodni Katyńskiej, w tym starszego posterunkowego Stefana Zębalę na stopień aspiranta Policji Państwowej. Awans naszego bohatera odczytano 10 listopada 2007 roku na Placu Piłsudskiego w Warszawie w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Patriotyczna postawa, wzorowe wypełnianie obowiązków, nagrodzenie jego pracy Medalem Niepodległości i Brązowym Krzyżem Zasługi, wysiłek włożony w tworzenie biblioteki polskiej, oraz tragiczne losy aspiranta Stefana Zębali są wystarczającym argumentem za wpisaniem jego nazwiska na listę POLICJANTÓW ZASŁUŻONYCH W HISTORII POLSKI.

Wykorzystane źródła

Bibliografia:

• Praca zbiorowa „Z kart historii radomskiej policji w 90 rocznicę uchwalenia ustawy o Policji Państwowej" – Radom 2009
• Niklewska J. "Dziennik radomiaka Edwarda Niklewskiego z tułaczki na Wołyń i z powrotem we wrześniu 1939 roku"- Niepodległość i Pamięć Nr 30, 2009r.
• Łokuciewski A., Zubiel J. "Pamiętnik zjazdu gospodarczego w Oszmianie w dniu 11 października 1931 roku" -Magistrat Miasta Oszmiany 1932r.-Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa.
• Dziennik Radomski, 1943r. nr 89, 90, 94,96 . – Radomska Biblioteka Cyfrowa.
• "Rocznik Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego Humanistycznego im. Jana Śniadeckiego w Oszmianie" 1927r. - Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa.

Strony internetowe:
http://www.muzeumkatynskie.pl/
http://policjapanstwowa.pl

Pamiątki i zbiory rodzinne Zębalów.
• Odręczny życiorys Stefana Zębali.
• Metryka chrztu Stefana Zębali i Bronisława Zębali.
• Pamiętnik Anny Zaborowskiej- córki Stefana Zębali.

Rozmowy i wywiad z wnukiem Stefana Zębali - Romanem Zaborowskim.

do góry