Policjanci w służbie historii Zespół Szkół w Komornicy im. mjr Konstantego Mikołaja Radziwiłła - Konkurs Policjanci w służbie historii - edycja VII -

Zespół Szkół w Komornicy im. mjr Konstantego Mikołaja Radziwiłła
05-135
Komornica
mazowieckie

Marcin Gągolewski

Dawid Jankowski

Bartosz Borkowski

Zofia Groblewska

Antoni Kiełbiński

1900-1928

Przodownik PP Antoni Kiełbiński (1900-1928) – Funkcjonariusz Policji Państwowej II Rzeczypospolitej w stopniu przodownika. Komendant Posterunku Policji Państwowej w Nieporęcie w okręgu Warszawskim. Poległy na służbie w strzelaninie 10 listopada 1928 r. we wsi Wieliszew, która w okresie międzywojennym administracyjnie należała do gminy Nieporęt oraz była pod jurysdykcją posterunku policji w Nieporęcie.

Podstawowe informacje - Przodownik Kiełbiński jest postacią nadal niezbyt znaną na terenie powiatu legionowskiego. Urodził się w 1900 r. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, która była wtedy obowiązkowa, a jej odbycie było wymogiem przyjęcia w szeregi Policji w 1920 r poślubił Marię Kossowską. W dniu swojego ślubu był już zastępcą komendanta posterunku PP w Jabłonnie. Po krótkim czasie awansował do stopnia przodownika i został mianowany na stanowisko Komendant Posterunku PP w Nieporęcie. Niezwykle młodo został komendantem posterunku w Nieporęcie – w chwili śmierci komendant Kiełbiński miał 9 lat służby. Funkcjonariusz miał trójkę dzieci – Jerzego (1922-1994), Mieczysława (1923-2002) oraz Marię po mężu Bansleben (1926-2000). Warto wspomnieć, że zakładanie rodziny będąc funkcjonariuszem Policji Państwowej nie było łatwe, ponieważ na zawarcie małżeństwa trzeba było uzyskać zgodę przełożonego.

Miejsce zamieszkania - Przodownik Kiełbiński mieszkał wraz z rodziną w lewej oficynie budynku poczty w Jabłonnie. W tamtejszym kościele 15 listopada – 5 dni po śmierci funkcjonariusza odbyło się nabożeństwo żałobne oraz pogrzeb. Antoni Kiełbiński jest pochowany w grobie rodzinnym, który znajduje się na cmentarzu parafialnym w Jabłonnie.

Śmierć funkcjonariusza – 10 listopada 1928 r. na plebanię w Wieliszewie napadło 7 uzbrojonych bandytów. Związali oni gospodynię księdza proboszcza – którego akurat nie było na miejscu – oraz jego brata a następnie zażądali wydania pieniędzy. Kiedy okazało się, że zakładnicy nie wiedzą gdzie proboszcz trzyma kosztowności, bandyci postanowili zaczekać na jego powrót. W tym czasie w ramach obchodu obok plebani przechodził komendant posterunku Policji Państwowej w Nieporęcie – Przodownik Antoni Kiełbiński. 2 wersje wydarzeń podane przez ówczesne gazety mówią, że przodownik Kiebłiński usiłował dostać się na plebanię, ponieważ zauważył podejrzane ruchy przez okno. Według drugiej wersji chciał On zawitać do proboszcza Pruszyńskiego aby omówić organizację nadchodzącego święta. Ponownie różne wersje podają media odnośnie śmierci funkcjonariusza – gazeta „Kurjer Poranny” podaje, że niczego nie świadomy Kiełbiński wszedł do ganku plebanii i został ostrzelany przez włamywaczy. Natomiast „Express Poranny” pisze, że funkcjonariusz wszedł do środka plebanii po ujrzeniu podejrzanych sylwetek i tam dopiero wdał się w strzelaninę w wyniku której zginął. Nie jest też pewnie czy funkcjonariusz padł trupem na miejscu zdarzenia czy dopiero w szpitalu.
Strzelanina na plebanii oraz śmierć przodownika Antoniego Kiełbińskiego było niezwykle głośnym wydarzeniem – zostało opisane w wielu gazetach a temat bohaterskiego funkcjonariusza nie schodził z ust mieszkańców zarówno Wieliszewa, Nieporętu jak i okolicznych wsi i miast. Nekrolog oraz zdjęcie policjanta widniały w lokalnej prasie aż do pogrzebu, który odbył się 15 listopada w kościele w Jabłonnie. Warto zaznaczyć, że przestępczość w Wieliszewie nie była niczym nietypowym. Wieś była okrzyknięta przez wielu „wsią ciemnoty”. Powszechne było tu pijaństwo, złodziejstwo i napady bandyckie. Przykładowo kilka lat wcześniej uzbrojony w rewolwer bandyta napadł na wójta. Trupem padł jego ochroniarz jednak wójt wyszedł z sytuacji cało.
W połowie grudnia 1928 r. według doniesień prasy, zabójcy przodownika Antoniego Kiełbińskiego zostali zatrzymani. Sprawstwo zarzucano 2 grupom działającym w okolicy Wieliszewa – początkowo bandzie Stanisława Roszkowskiego. Drugim podejrzanym był Antek „Antek-Cham” Gutaszewski, który już od dłuższego czasu operował w okolicach gminy Nieporęt. Najbardziej prawdopodobna wersja zdarzeń, podawana w większości dostępnych aktualnie źródeł jest taka, że napad na plebanię był aktem zemsty na proboszczu Pruszyńskim, który od wielu lat swojej posługi w parafii Wieliszew walczył z pijaństwem i złodziejstwem aby Wieliszew znów był „cywilizowaną” wsią. Wielokrotnie wygłaszał kazania, które potępiały w bardzo bezpośredni sposób wyżej wymienione zachowania. Natomiast bezpośrednie okoliczności śmierci przodownika Kiełbińskiego do tej pory budzą spór czy był to nieszczęśliwy wypadek czy celowe działania bandytów podczas interwencji policjanta. Miesiąc później – 10 grudnia 1928 r. żonie zmarłego funkcjonariusza Komenda Główna Policji Państwowej wypłaciła odszkodowanie – jak podaje tygodnik policji „Na Posterunku” - w wysokości 6518zł i 52gr.

1) Zuchwały napad na plebanie pod Warszawą w: „Express Poranny” nr 314 z 11 listopada 1928 r, str.8 https://crispa.uw.edu.pl/object/files/574481/display/Default
2) Siedmiu zamaskowanych bandytów napadło na plebanię. Zabójstwo komendanta posterunku policji Nieporęt w: „Kurjer Poranny” nr 314 z 11 listopada 1928 r.,s. 14 https://crispa.uw.edu.pl/object/files/122819/display/Default
3) Śmiertelne spotkanie dzielnego policjanta z siedmioma bandytami w: „Kurjer Poranny” nr 316 z 13 listopada 1928 r., s. 8 https://crispa.uw.edu.pl/object/files/122817/display/Default
4) Nekrolog w: „Kurjer Poranny” nr 317 z 14 listopada 1928 r., s. 6 https://crispa.uw.edu.pl/object/files/122816/display/Default
5) Odszkodowanie po poległym policjancie, w: Na Posterunku" nr 50 z 1928 r., s. 806
6) Klimaszewski Krzysztof, Napad na plebanię w Wieliszewie i śmierć komendanta Kiełbińskiego, w: Nasza Historia. Miesięcznik historyczny powiatu legionowskiego, nr 8(18), 2021, s. 4-5
7) Załęczny Jolanta, Powiat warszawski w latach II Rzeczypospolite. Życie społeczno – polityczne, gospodarcze i kulturalne, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Warszawa 2015, s. 40
8) Klimaszewski Krzysztof, „Kościół w Wieliszewie. Historia parafii, Wieliszew, 2014, s. 164-166
9) https://gazetapowiatowa.pl/poradniki/nasza-historia/nasza-historia-napad-plebanie-wieliszewie-smierc-komendanta-kielbinskiego/
10)https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/82662
11)https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/82663

Kościół Parafialny w Wieliszewie. Parafia p.w. Przemienienia Pańskiego w Wieliszewie

Grób przodownika Antoniego Kiełbińskiego

Miejsce w którym przed II wojną światową był Posterunek Policji Państwowej w Nieporęcie

Odwiedziliśmy 3 miejsca upamiętniające przodownika Antoniego Kiełbińskiego:
1) Grób przodownika PP Antoniego Kiełbińskiego
2) Tablica upamiętniająca przodownika A. Kiełbińskiego w Kościele Parafialnym w Wieliszewie
3) Miejsce w którym był Posterunek Policji Państwowej w Nieporęcie przez II wojną światową

Nie wszystkie miejsca są dostępne całą dobę. Zarówno grób jak i miejsce gdzie był Posterunek Policji Państwowej przed II wojną światową są dostępne przez cała dobę ponieważ są usytuowane w otwartej przestrzeni dostępnej dla każdego, o tyle tablica umieszczona jest wewnątrz Kościoła p.w. Przemienienia Pańskiego w Wieliszewie stąd jest dostępna w czasie gdy kościół jest czynny lub po skontaktowaniu się z kancelarią parafialną w Wieliszewie.

ad.1)
Pierwszym odnalezionym i udokumentowanym przez nas miejscem upamiętniającym przodownika Antoniego Kiełbińskiego jest grób poległego funkcjonariusza. Jest to rodzinny grób rodziny Kiełbińskich, znajdujący się na cmentarzu parafialnym w Jabłonnie, z której pochodził bohater. Komendant Posterunku Policji Państwowej w Nieporęcie został w nim pochowany 15 listopada 1928 r. o godz. 10:00 po mszy żałobnej w kościele w Jabłonnie. Jest to jeden ze starszych grobów znajdujących się na cmentarzu. W ramach konkursu, posprzątaliśmy grób oraz złożyliśmy na nim znicz. Był to również jeden z punktów naszej gry terenowej w której uczestniczyli uczniowie klasy prawniczej.

ad.2)
Kolejnym miejscem pamięci, które odwiedziliśmy i udokumentowaliśmy, jest Tablica upamiętniająca tragiczną śmierć przodownika Antoniego Kiełbińskiego. Została ona ufundowana oraz odsłonięta w 1998 r. w Kościele parafii pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Wieliszewie, równo w 70 rocznicę śmierci funkcjonariusza. Została ona powieszona w tym miejscu z inicjatywy syna Antoniego Kiełbińskiego - Mieczysława. Tablica znajduje wewnątrz tuż przy wejściu do kościoła. Tablica nie jest ogólnie dostępna – jedynie podczas mszy świętych lub po kontakcie z parafią.
Ówczesnym proboszczem parafii, który przyczynił się do zawieszenia tablicy był ks. Marek Janicki. Dzięki uprzejmości księży mogliśmy upamiętnić bohaterskiego policjanta, co uczyniliśmy przez złożenie biało czerwonych kwiatów pod tablicą. Ponadto podjęliśmy współpracę z Młodzieżową Radą Gminy Wieliszew, która ma na celu propagowanie pamięci historycznej, szczególnie że w tym roku obchodzimy 95 rocznicę śmierci przodownika Kiełbińskiego. Młodzieżowa Rada Gminy pod przewodnictwem Dawida Jankowskiego podjęła uchwałę, dzięki której w listopadzie tego roku, czyli w równą 95 rocznicę wydarzeń, ponownie upamiętnimy śmierć Antoniego Kiełbińskiego podczas oficjalnych uroczystości w obecności radnych Młodzieżowej Rady Gminy oraz uczniów klas policyjnych Liceum Ogólnokształcącego im. mjr K. M. Radziwiłła. Tablica jest również częścią zorganizowanej przez nas gry terenowej.

ad.3)
Kolejnym miejscem związanym z przodownikiem Antonim Kiełbińskim jest miejsce w którym w końcu lat dwudziestych istniał posterunek Policji Państwowej, którego komendantem był nasz bohater. Niestety w chwili obecnej nie ma już budynku przedwojennego, ale na tym samym miejscu powstał nowy budynek w którym mieści się Komisariat Policji w Nieporęcie. Obecny adres tego miejsca to Aleja Wojska Polskiego 3, 05-126 Nieporęt.
Obecnie gmina Nieporęt jest oddzielną gminą, natomiast w okresie międzywojennym znaczna część obecnej gminy Wieliszew należała do gminy Nieporęt, w tym sama miejscowość Wieliszew w której 10.11.1928 r. rozegrała się tragedia na tutejszej plebanii.
Niestety obecnie nie ma śladów budynku Posterunku Policji Państwowej w Nieporęcie z lat 20-tych jednak nasz grupa projektowa poczyniła starania by może na obecnym budynku Komisariatu Policji w Nieporęcie zawiesić jakąś tablicę mówiącą, że w tym miejscu przed II wojną światową działał Posterunek Policji Państwowej. Zainteresowaliśmy tym tematem lokalne władze samorządowe.
Mamy nadzieję, że uda się upamiętnić to miejsce w którym pracował tragicznie zmarły na służbie przodownik Antonii Kiełbiński.

Podczas naszych wizyt uprzątnęliśmy grób przodownika Kiełbińskiego i zapaliliśmy na nim znicze, złożyliśmy kwiaty przy tablicy w Kościele w Parafialnym w Wieliszewie. Odwiedziliśmy je jako grupa projektowa kilka razy. Pierwszy raz grób Antoniego Kiełbińskiego odwiedziliśmy jeszcze w październiku 2022, ale w ramach działań projektowych 5 maja 2023, kiedy to posprzątaliśmy grób naszego bohatera, a także odwiedziliśmy pozostałe miejsca, by poznać ich lokalizację przy planowaniu gry terenowej.
Następny raz kiedy odwiedziliśmy te miejsca to 27.05.2023, kiedy oprócz sprzątnięcia umieściliśmy przy nich kody QR potrzebne do gry terenowej, której początek i koniec był przy Kościele Parafialnym w Wieliszewie.


Źródła:
1) Bławdziewicz Włodzimierz, Dzieje Nieporętu 1387-1989, Wydawnictwo AMP, Warszawa 2000, s. 53
2) Orliński Wawrzyniec, Szostak Konrad, Gmina Nieporęt w latach 1918-2018: setna rocznica odzyskania niepodległości, Nieporęckie Stowarzyszenie Historyczne, Nieporęt 2018
3) Klimaszewski Krzysztof, „Kościół w Wieliszewie. Historia parafii, Wieliszew, 2014, s. 164-166
4) Klimaszewski Krzysztof, Napad na plebanię w Wieliszewie i śmierć komendanta Kiełbińskiego, w: Nasza Historia. Miesięcznik historyczny powiatu legionowskiego, nr 8(18), 2021, s. 4-5
5) Książka ogłoszeń parafialnych Parafii p.w. Przemienienia Pańskiego w Wieliszewie z 1998 r.
6) Kronika parafialna Parafii p.w. Przemienienia Pańskiego w Wieliszewie
7) https://gazetapowiatowa.pl/poradniki/nasza-historia/nasza-historia-napad-plebanie-wieliszewie-smierc-komendanta-kielbinskiego/
8) Wywiad z Krzysztofem Klimaszewskim – lokalnym historykiem
9) Wywiad z ks. Proboszem Parafii p.w. Przemienienia Pańskiego w Wieliszewie

Żywa lekcja historii odbyła się w kilku odsłonach i na kilku płaszczyznach. Pracę nad projektem zaczęliśmy jeszcze w październiku 2022 kiedy zbliżała się rocznica tragicznej śmierci naszego bohatera Antoniego Kiełbińskiego. Zainteresowała nas tajemnicza tablica zawieszona w Kościele Parafialnym w Wieliszewie, dotycząca postaci mało znanej społeczności lokalnej gminy Wieliszew i gminy Nieporęt. Postanowiliśmy wraz z nauczycielem historii rozpropagować wiedzę o tej zapomnianej postaci w społeczności lokalnej. Czekając na ogłoszenie kolejnej edycji projektu „Policjanci w służbie historii” postanowiliśmy zacząć działania mające na celu poznanie tej postaci, a także miejsc pamięci związanych z nią. Okazało się, że jest to postać o której jest niewiele informacji, ale udało się nam zdobyć dokumenty z Archiwum Akt Nowych, z Archiwum Parafii Wieliszew, Biblioteki Narodowej, Archiwum Komendy Głównej Policji. Również dzięki wywiadowi z lokalnym historykiem, który kilka lat temu napisał pracę o Parafii w Wieliszewie, a także uprzejmości obecnego ks. proboszcza Parafii w Wieliszewie udało się nam zebrać okruchy historii i zapoznać szersze forum tą postacią.
W listopadzie 2022 r. członek naszego zespołu projektowego – Dawid Jankowski został wybrany Przewodniczącym Młodzieżowej Rady Gminy Wieliszew. Jednym z pierwszych pomysłów, który przyszedł do głowy grupie projektowej to możliwość wykorzystania tego faktu, aby rozpropagować wiedzę o tej postaci w społeczności lokalnej. Dzięki zaangażowaniu Młodzieżowej Rady Gminy Wieliszew inspirowanym przez naszą grupę projektową udało upamiętnić 95 rocznicę śmierci Antoniego Kiełbińskiego w postaci Uchwały Młodzieżowej Rady Gminy Wieliszew. Młodzi postanowili, że w 95 rocznicę zamordowania przodownika Antoniego Kiełbińskiego przypadającą 10.11.2023 r. szczególnie upamiętnią tę postać w formie złożenia kwiatów, a także przygotowania specjalnych uroczystości gminno – kościelnych mających przypomnieć dzielnego przodownika Antoniego Kiełbińskiego. Ostatecznie 27 kwietnia 2023 r. Młodzieżowa Rada Gminy Wieliszew podjęła uchwałę nr III/14/2023 Młodzieżowej Rady Gminy Wieliszew w sprawie organizacji uroczystości w 95 rocznicę śmierci Antoniego Kiełbińskiego. Podjęcie uchwały odbiło się echem w mediach lokalnych w gminie Wieliszew i gminie Nieporęt. Dzięki tej inicjatywie naszej grupy projektowej przy pomocy Młodzieżowej Rady Gminy Wieliszew udało się nam przypomnieć Antoniego Kiełbińskiego szerszej grupie mieszkańców.
Oprócz działań mających na celu zapoznanie szerszej grupy mieszkańców powiatu legionowskiego z postacią trochę zapomnianą przez upływ czasu, stosunek Polski Ludowej do Policji Państwowej itp., postanowiliśmy zapoznać uczniów klasy prawniczej w naszym liceum z tą postacią.
Żywa lekcja historii w przypadku naszej grupy projektowej rozciągnęła się w czasie i zastosowano przy jej realizacji wiele różnorodnych metod pracy.
Pierwsze spotkanie odbyło się w sali lekcyjnej 20.04.2023 r. i dotyczyło przedstawienia uczestnikom naszej metodologii pracy. Chcieliśmy pokazać naszej grupie uczniów jak opracowujemy i jak będziemy poszukiwać materiałów. Takie spotkanie miało na celu zainspirowanie uczniów klasy prawniczej do zwrócenia uwagi na liczne zasoby archiwów online, które są szeroko dostępne. Założyliśmy, że może się to przydać im no w poszukiwaniu korzeni swoich rodzin.
Przedstawiliśmy między innymi: www.szukajwarchiwach.pl, www.nac.gov.pl, www.repozytorium.fn.org.pl, www.polona.pl, www.grobonet.com, www.mogily.pl, www.jri-poland.org, www.wbh.wp.mil.pl, www.genetyka.genealodzy.pl, www.genbaza.pl i wiele innych. Poza tym porozmawialiśmy trochę na temat jak korzystać z archiwów i jak i gdzie szukać interesujących nas dokumentów.
Kolejne spotkanie w klasie z klasą prawniczą miało miejsce 27.04.2023 r. , kiedy to opowiedzieliśmy o funkcjonowaniu Policji Państwowej, a także przedstawiliśmy w formie prezentacji sylwetkę Antoniego Kiełbińskiego. Poprzez to spotkanie chcieliśmy przekazać „garść” informacji, które będą przydatne podczas kolejnych działań w projekcie, które zaplanowaliśmy na maj 2023 r.
Podczas lekcji w sali grupa z klasy prawniczej rozegrała grę w aplikacji Quizizz podsumowującą lekcję o naszym bohaterze. Udało się nam pozyskać drobne upominki, które posłużyły jako nagrody dla zwycięzców tego testu w aplikacji Quizizz.
W tym dniu ogłosiliśmy także konkurs na zaprojektowanie kampanii społecznej, którą można przeprowadzić w społeczności lokalnej, aby przypomnieć postać przodownika Antoniego Kiełbińskiego w 95 rocznicę jego tragicznej śmierci. Na przesłanie prac wyznaczony został termin 19 maj 2023 r.. Wpłynęło łącznie 12 prac, które charakteryzowały się niezwykłą kreatywnością. Nagrody dla autorów najlepszych prac zostały ufundowane przez „trójkę” klasową rodziców klasy do której uczęszcza grupa projektowa. Prace były bardzo kreatywne. Pomysły, które przedstawili koledzy z klasy prawniczej będą przedstawione jesienią 2023 na posiedzeniu Młodzieżowej Rady Gminy, która może je wykorzystać przygotowując się do obchodów 95 rocznicy tragicznego wydarzenia na plebanii w Wieliszewie.
Wszystkie te działania miały przygotować grupę do udziału w grze terenowej, którą rozegraliśmy w dniu 27 maja 2023 r. Grę specjalnie zaplanowaliśmy na sobotę będącą dniem wolnym od szkoły, ponieważ miejsca, które zaplanowaliśmy jako punkty w grze terenowej są oddalone od siebie dosyć dużymi odległościami. Poza tym chcieliśmy oprócz uczniów w grę terenową zaangażować ich rodziny. Założyliśmy, że uczestnicy będą przemieszczać się komunikacją lokalną, ale też samochodami ich rodziców i bliskich. Łącznie w grze wzięło udział 4 grupy po 3 osoby. Dodatkowo w każdej z grup towarzyszyli uczestnikom ich bliscy – rodzice, rodzeństwo itp. Było to ciekawe wydarzenie międzypokoleniowe. Klasa prawnicza naszej szkoły podzielona na 4 zespoły, pod opieką rodziców mieli za zadanie dotrzeć do miejsc związanych z przodownikiem Antonim Kiełbińskim. Każda grupa miała zainstalowaną aplikację Actionbound (www.en.actionbound.com) na której przygotowaliśmy dla grup grę terenową. Aplikacja prowadziła grupy, które odpowiadały na pytania i wykonywały zaplanowane zadania polegające na wykonaniu zdjęć wskazanych obiektów na trasie. Oczywiście grupy miały też za zadanie uprzątniecie miejsc pamięci w przypadku gdyby okazały się zaniedbane. Zdjęcia wykonane przy zaśmieconym miejscu pamięci miały dyskwalifikować dany zespół z gry.
Trasa gry opierała się o 3 miejsca związane z Antonim Kiełbińskim znajdujące się na terenie gminy Wieliszew, Jabłonna i Nieporęt – tablicę zamieszczona w Kościele Parafialnym w Wieliszewie, grób Antoniego Kiełbińskiego na Cmentarzu Parafialnym w Jabłonnie, a także miejsce gdzie przed II wojną światową znajdował się Posterunek Policji w Nieporęcie. Gra zakończyła się wspólnym ogniskiem z łąkach nad Jeziorem Wieliszewskim. Produkty na ognisko przekazał jeden z rodziców, który prowadzi sklep. Gra wraz z ogniskiem łącznie zajęła uczestnikom ok. 4 godzin. Uczestnicy byli bardzo szczęśliwi, że bardzo miło spędzili czas poznając piękno gmin leżących w okolicach Zalewu Zegrzyńskiego. Cały nasze projekt podsumowaliśmy 29.05.2023 na zajęciach w klasie prawniczej. Korzystając z metody burzy mózgów uczniowie podsumowali czego nauczyli się podczas wszystkich działań w ramach Żywej lekcji historii. Uczniowie wskazywali, że rozszerzyli swoją wiedzę z zakresu historii XX w, ale przede wszystkim pozwoliło rozwinąć wiele kluczowych kompetencji społecznych, które są cenione na rynku pracy. Poza tym wszyscy zadeklarowali się, że włączą się w działania związane z wykonaniem Uchwały Młodzieżowej Rady Gminy Wieliszew związanej z upamiętnieniem i przypomnieniem społeczności lokalnej przodownika Antoniego Kiełbińskiego 10.11.2023 r. w 95 rocznicę śmierci.